پیوست 2: نقش تربیتی استاد شرط تأثیرگذاری
1401/07/19 10:02فصل قبل
همان‌گونه که در پیشگفتار کتاب بیان شد، معلم و استاد علاوه بر نقش آموزشی نقش تربیتی نیز دارد بلکه به دلیل تقدم تربیت و اخلاق بر دانش (به معنای اطلاعات)، نقش تربیتی وی مهم‌تر و مقدم بر نقش آموزشی است. همچنین گفته شد که نقش تربیتی معلم و استاد می‌تواند در قالب رفتاری یا گفتاری باشد. ازآنجاکه رسالت این کتاب کمک به مدرسان محترم در ایفای نقش تربیتی در قالب گفتاری است، ازاین‌رو در کتاب حاضر فقط به مباحث گفتاری پرداخته‌شده است و بخش رفتاری به کتاب‌ها و منابع مربوطه (مانند آداب تعلیم و تربیت یا اخلاق حرفه‌ای) که در این زمینه وجود دارد یا می‌تواند تألیف شود، واگذارشده است اما چون بخش رفتاری بسیار مهم و تأثیرگذار است و بدون آن گفتار معلم و استاد کم تأثیر یا بی‌تأثیر می‌شود و حتی ممکن است گاهی نتیجه عکس بدهد؛ برخی نکات به‌صورت فهرست‌وار ذکر می‌شود. امید آنکه خداوند متعال به خوانندگان عزیز توفیق عمل عنایت فرماید.
برخی از وظایف معلمان و استادان که عمل به آن در تربیت دانشجویان اثر دارد:
1- حسن خلق و خوش‌رفتاری
2- تواضع
3- عدالت (ظلم نکردن به دانشجو)
4- رعایت تساوی و مساوات بین دانشجویان در یاددادن و حتی نگاه کردن به آن‌ها
5- دوری از مواضع تهمت
6- نظم در ورود و خروج
7- حضور در کلاس بامطالعه‌ی قبلی
8- اخلاص در عمل (اخلاص در تدریس و...)
9- رعایت احکام شرعی
10- سخاوت علمی (انفاق علم)
11- خوش‌زبانی و عفت کلام
12- آراستگی
13- جرئت علمی (مقلد نبودن در مسائل علمی)
14- آزاداندیشی (جزم‌اندیش نبودن)
15- شجاعت علمی (اعتراف به‌اشتباه، اعتراف به درست بودن نظر دانشجو در جای خود، گفتن «نمی‌دانم» در مواقع لزوم)
16- پاک و باصفا بودن (داشتن معنویت)
17- صداقت
18- اهل عمل بودن
19- وارستگی (دنیاپرست نبودن)
20- ادب
21- استمرار علم‌آموزی (به‌روز بودن اطلاعات رشته تخصصی خود)
22- پرهیز از جدل و ستیز در بحث
23- اطمینان از صلاحیت علمی خود برای تدریس درس مربوطه
24- عشق و علاقه به علم و معلمی
25- دوست داشتن دانشجویان خود و دلسوزی نسبت به آنان
26- توجه به حالات روحی و مشکلات احتمالی دانشجویان در حد امکان
27- اطلاع از نام و مشخصات دانشجو
28- در نظر گرفتن استعداد دانشجویان هنگام تدریس
29- احترام به دانشجو و اهمیت دادن به افکار و نظرات او
30- ارجاع دادن به استاد بهتر در صورت لزوم
31- یاد کردن سایر اساتید و همکاران به نیکی
32- تکریم و احترام نسبت به دانشمندان ازجمله دانشمندان رشته خود
33- تقبیح و تحقیر نکردن علومی که خود در آن‌ها تخصص ندارد
34- وقار و متانت
35- تعیین و تنظیم نحوه نشستن خود و دانشجویان
36- احترام ویژه به شاگردان بافضیلت و قدردانی از امتیازات آن‌ها
37- استفاده از بهترین قواعد و روش تدریس و تفهیم
38- توجه به فضا، هوا، دما و نور کلاس
39- رعایت تناسب صدا با محیط درس
40- مراعات کلاس‌های مجاور
41- آماده کردن کلاس برای مدرس بعدی (پاک کردن تخته سفید و...)
42- اهمیت دادن به نظم دانشجویان در ورود و خروج، رعایت سکوت و...
43- حوصله و مدارا در پاسخگویی به سؤالات دانشجویان
44- ایجاد روحیه پژوهشگری و تحقیق در دانشجویان به‌جای روحیه حفظ کردن
45- تربیت عقلانی دانشجو و پرورش عقل وی در کنار آموختن علم
46- اعلان پایان کلاس با دعا یا صلوات
47- توقف در کلاس بعد از پایان درس
اساتید محترم می‌توانند جهت مطالعه بیشتر به کتاب‌های مربوطه ازجمله ترجمه کتاب مُنیه المُرید تألیف شهید ثانی که با نام آداب تعلیم و تربیت در اسلام توسط حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید محمد باقر حجتی ترجمه‌شده است؛ مراجعه نمایند.[1]
[1]. لازم به ذکر است، بیشتر موارد بالا، از کتاب مذکور استخراج‌شده است.