3-4- اصالت سود
1401/08/01 09:15فصل قبل
3-4-1- پيش‌فرض غيرتوحيدي: اصالت سود مادي
در اين پيش‌فرض هدف از تمام فعاليت‌هاي مديريتي اعم از برنامه‌ريزي، سازمان‌دهي، کنترل و ... دستيابي به سود بيشتر مادي است. در ديدگاه علم امروزي با عنوان مکتب مدرن، مالک پس از توجيه اقتصادي طرح و اطمينان از سودآوري آن، سرمايه‌گذاري انجام خواهد داد. در ضمن کليه تصميم‌گيري‌هاي سازمان و شاخص‌هاي ارزيابي و کنترل در سازمان بر مبناي شاخص‌هاي مادي در جهت دستيابي به اهداف سازمان انجام خواهد شد. البته که مکتب پست‌مدرن نيز که به‌نوعي حاصل از تفکر انديشمندان علم غربي است به اين ديدگاه نقد جدي وارد مي‌کند و اين تفکر را ناشي از دستيابي به سودآوري عده محدودي مي‌داند؛ اما اين در حالي است که اين مکتب راه‌حل جايگزيني براي آن ارائه نمي‌کند و تنها تفکر مدرن را که مبتني بر سودآوري محض گروهي است، مورد نقد قرار مي‌دهد.
3-4-2- پيش‌فرض توحيدي: اولويت منفعت معنوي بر مادي
ديدگاه توحيدي آن جنبه از تفکر مدرن که مبتني بر سودآوري محض، بهره‌کشي از کارگران و برنامه‌ريزي سازمان بر مبناي شاخص‌هاي مادي گروهي از افراد است را مورد نقد قرار مي‌دهد و مبناي سرمايه‌گذاري را کمک به ايجاد اشتغال و سعادت همنوعان با رعايت عدالت و انصاف مي‌داند. اين که يک نفر يا گروهي صاحب و مالک بر نعمتي است دليل بر آن نيست که تمامي ارزش‌افزوده ناشي از آن نعمت را متعلق به خود بداند؛ بلکه بايد ايشان پاسخگوي اين نعمت و اموال خويش در راستاي سعادت انسان‌ها باشد. احاديث و روايات زيادي در مباني اسلامي وجود دارد مبني بر اين که اصل ايجاد اشتغال (کار) عبادت است[1] و اين خود بالاترين نوع سودآوري است. در اسلام هيچ‌گونه ضرري براي اشخاص و سرمايه‌گذار را نمي‌پسندد[2] اما صرفاً سود را تنها به معناي ايجاد ارزش‌افزوده مادي براي سرمايه‌گذار نمي‌داند بلکه علاوه بر اين ايجاد اشتغال ، گسترش سعادت و رفاه براي همنوعان را بالاترين سود مي‌داند. قابل‌ذکر است کهبر مبناي تحليل فوق، اسلام براي مازاد سود سرمايه‌گذار برنامه‌هاي اقتصادي زيادي مانند خمس، زکات، حج و... تعيين نموده است تا از انباشت ثروت جلوگيري گردد و در اين راستا برخي از گروه‌هاي کم درآمد‌تر امکان بهره‌گيري از ارزش افزوده حاصل از نعمات الهي را دارا باشند.
قارون در عصر خويش جزء ثروتمندترين افراد بود. اما پس از درخواست بني اسراييل در مورد کمک مالي به آن ها اين مطلب را بيان کرد که من خود تلاش کرده‌ام و شما هم برويد تلاش کنيد تا سرمايه‌دار شويد[3]. اين نشان‌دهنده توجه محض به سود مادي و عدم توجه به سود معنوي است.
يک شعار رايج که مبناي بسياري از اقدامات قرار گرفته است و امروزه به صورتي اصلي پذيرفته شده در آمده اين است که: بهترين مدير، مديري است که کار را با کم ترين هزينه و بيشترين سود انجام دهد.
اين پيش فرض باعث شده است تا کرامت انسان وارزش ذاتي او به عنوان اشرف مخلوقات، در بسياري از فعاليت هاي اقتصادي ومديريتي ناديده گرفته شود.
[1]. «قال أَبُو الْحَسَنِ g : مَنْ طَلَبَ هَذَا الرِّزْقَ مِنْ حِلِّهِ لِيَعُودَ بِهِ عَلَى نَفْسِهِ وَ عِيَالِهِ كَانَ كَالْمُجَاهِدِ فِي سَبِيلِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَل»(الکافي، ج5، ص93).
[2]. «لَا ضَرَرَ وَ لَا ضِرَارَ فِي الْإِسْلَامِ فَالْإِسْلَامُ يَزِيدُ الْمُسْلِمَ خَيْراً وَ لَا يَزِيدُهُ شَرّاً »(وسائل الشيعة ،ج26، ص14)
[3]. مراجعه شود به سوره قصص /76تا 82.