2-2-8-درس: پايگاه داده
1401/09/21 14:13فصل قبل
سرفصل: ذخيره سازي و شاخص گذاري
مطلب درسي: کاتالوگ سيستم و ديکشنري داده‌ها (ابر داده‌ها)
هر پايگاه داده متشکل از يک مجموعه داده (Data) ظاهري بوده و در کنار آن يک کاتالوگ وجود دارد که قواعد ناظر به داده‌ها را در خود نگهداري مي‌کند. به بيان ديگر اين کاتالوگ، داده‌هايي در مورد داده‌ها را در خود نگهداري مي‌کند. به اين دادههاي جانبي «اَبَرداده‌ها» (Meta-Data)، و در بعضي از منابع Dictionary هم ناميده مي‌شود.[1] ابرداده‌ها از ديد کاربر خارجي مخفي هستند، ولي مدير سيستم قابليت استفاده از آنها را دارد.
نظير اين موضوع را در موارد متعددي در زندگي مشاهده مي‌کنيم. به عنوان مثال، در مورد اطلاعات سجلي افراد، اگر شناسه ملي تک تک شهروندان ايراني را داده‌ها بدانيم، اطلاعات و توضيحاتي در مورد ساختار شناسه ملي و ارتباط ارقام آن با يکديگر را مي‌توانيم اَبَرداده‌هاي مربوطه به شناسه ملي بناميم. به عنوان مثال ديگر، با اندکي مسامحه مي‌توان «قرآن کريم» را به داده‌ها و «علوم قرآن» را به اَبَرداده‌ها تشبيه نمود. «علوم قرآن» نام علمي مدوّن مربوط به قرآن است و به مجموعه مطالبي گفته مي‌شود که درباره قرآن کريم بحث مي‌کند و به‌گونه‌اي در شناخت ظاهر اين کتاب آسماني و معرفي ساختار آن مؤثر است. اين علم به موضوعاتي همچون کيفيت نزول قرآن، مکان و مدت نزول، چگونگي جمع و کتابت قرآن، اعجاز و مانندناپذيري قرآن، نحوه دلالت الفاظ قرآن، تناسب سوره‌ها و… مي پردازد.
ناگفته نماند علوم قرآن با معارف قرآن (من‌جمله علم تفسير) متفاوت است. فرق ميان علوم قرآني و معارف قرآني آن است که علوم قرآني بحثي بيروني است و به درون و محتواي قرآن از جنبه تفسيري کاري ندارد. اما معارف قرآني کاملا با مطالب دروني قرآن و محتواي آن سر و کار دارند.
سرفصل: مديريت تراکنش‌ها
مطلب درسي: کاربر
هر استفاده‌کننده از سيستم پايگاه داده را کاربر مي‌گويند. کاربران پايگاه داده را مي‌توان به سه گروه اساسي و متفاوت تقسيم نمود:
کاربران نهايي
برنامه‌نويسان کاربردي
مدير پايگاه داده
کاربران نهايي: افرادي هستند که با استفاده از امکاناتي که پايگاه داده در اختيار آنها قرار مي‌دهد با واسطه نرم‌افزارهاي کاربردي مي‌توانند امور مربوط به خود، مؤسسه و سازمان را انجام دهند.
برنامه‌نويسان کاربردي: افرادي هستند که با اطلاعاتي که در مورد پايگاه داده پيدا مي‌کنند مي‌توانند برنامه‌هاي مناسبي جهت روزآمد کردن اطلاعات و يا استفاده از اطلاعات موجود در پايگاه داده تهيه نمايند.
مدير پايگاه داده: مدير پايگاه داده مسئوليت کنترل متمرکز بر دادههاي عملياتي را بر عهده دارد.
به ترتيب از کاربران نهايي به سمت مديران پايگاه داده که جلو مي‌‌رويم سطح دسترسي به داده‌ها يا ابر داده‌ها افزايش مي‌‌يابد. بديهي است که اين افزايش سطح دسترسي به تبع خود افزايش مسئوليت را هم در پي خواهد داشت.
در عالم معنا هم کساني که در پيشگاه الهي داراي مقام بالاتري هستند از اسرار بيشتري برخوردار مي‌‌شوند. کما اينکه حضرت سلمان معلوماتي داشت که حتي شخص برجسته‌اي مانند ابوذر از آن معلومات برخوردار نبود. البته اين معلوماتِ بيشتر، مسئوليت بيشتري هم به همراه خواهد داشت.
سرفصل: مديريت تراکنش‌ها
مطلب درسي: سطوح ديد
سه سطح ديد[2] (نماي) مختلف درمعماري پايگاه داده‌ها ارائه شده است. اين سطوح عبارتند از: [3]
ديد (نماي) خارجي
ديد (نماي) ادراکي (مفهومي)
ديد (نماي) داخلي
ديد (نماي) خارجي:
-مفهوم ديد يا نماي خارجي ديد کاربر از داده هاي ذخيره شده در پايگاه داده ها است.
ديد يا نماي ادراکي.
در واقع همان ديد طراح پايگاه داده‌ها نسبت به دادههاي ذخيره شدني در پايگاه داده است.
اين ديد يک ديد جامع (سرتاسري) بوده و تمام نيازهاي کاربران در محيط عملياتي را در بر مي‌گيرد.
ديد (نماي) داخلي:
سطح داخلي، همان سطح فايلينگ منطقي پايگاه داده است. معنايش اين است که DBMS به جنبه‌هاي فيزيکي کار با پرونده‌هاي پايگاه داده‌ها نمي‌پردازد.
-سطح داخلي پايگاه داده‌ها، در واقع سطحي است که در آن فايلهاي منطقي پايگاه داده‌ها تعريف مي‌شود.
همانگونه که سطوح سه‌گانه سامانه پايگاه داده‌ها نسبتي از ظاهر به باطن و سطح به عمق و رو ساخت به زير ساخت دارند، کل عالم خلقت اينگونه است
عالم رحم مادر گرچه در دنيا است، اما از ديد ساکن آن (جنين) عالمي مجزا و متفاوت بوده و او بي اطلاع از عالم دنياست! در عين حال دنيا حکم زيرساخت و باطن را براي عالم قبل (رحم مادر) دارد.
دنيا نسبت به عالم ملکوت (مانند عالم برزخ)، مثل رحم مادر است نسبت به کل دنيا. يعني عالم ملکوت حکم زير ساخت و باطن را براي عالم دنيا دارد. اين نسبت همچنين بين عالم ملکوت و عالم جبروت (عالم آخرت/عالم فرشتگان مقرّب) نيز برقرار است[4].
همانگونه که در ساختار يک سامانه پايگاه داده‌ها هر کدام از سطوح باطني‌تر اشراف وجودي و مديريتي نسبت به سطوح ظاهري‌تر خود دارد، در نظام عوالم وجود نيز اينگونه است. مثلاً عالم جبروت اشراف وجودي و مديريتي نسبت به عوالم ملکوت و ناسوت دارد و در عين حال تحت اشراف وجودي و مديريتي عالم لاهوت است.
همچنين در اين تشبيه به عنوان نکته‌اي ديگر مي‌توان گفت همانگونه که در يک سامانه پايگاه دادههاي رايانه‌اي چنانچه برق لحظه‌اي قطع شود، کل نظام سامانه - در کليه سطوح - از هم مي‌پاشد و نابود مي‌گردد، در نظام عَوالم وجودي هم چنانچه فيض وجود الهي لحظه‌اي قطع گردد، کل نظام وجود در همان لحظه عدم خواهد شد!
[1]. اصول و طراحي پايگاه داده ها، ص 88.
[2]. View.
[3]. اصول و طراحي پايگاه داده‌ها، صص 22- 35.
[4]. توجه شود که وقتي جنين در عالم رحم است، همان زمان عالم دنيا وجود دارد و حکم زيرساخت را براي عالم رحم ايفا مي‌کند. همچنين هنگامي که انسان در عالم دنيا قرار دارد، عالم برزخ نيز به طور موازي و محيط بر دنيا وجود داشته و حکم زيرساخت را براي عالم دنيا دارد. همين نسبت براي عوالم بالاتر نيز برقرار است.