5-1-مطلب درسی1- اوقات فراغت و تفریح از دیدگاه اسلام و اندیشمندان اسلامی

در فرهنگ و اندیشه اسلامی، اوقات فراغت با بیهودگی و معطلی یا آلودگی و روزمرگی، همسو نیست، بلکه فراغت، فرصت مجددی برای تلاش و کوشش بی‌پایان زندگی است. خداوند متعال در قرآن کریم به این اصل مهم این‌گونه اشاره می‌فرمایند:

«فَإِذا فَرَغْتَ فَانْصَبْ؛[1]پس هنگامی‌که از کار مهمّی فارغ می‌شوی به مهم دیگری بپرداز»

این آیه بیانگر یک اصل کلی و فراگیر است و هدف، آن است که پیامبر(ص) را به‌عنوان یک الگو و سرمشق از اشتغال به استراحت بعد از پایان یک امر مهم بازدارد و تلاش مستمر و پیگیر را در زندگی به او گوشزد کند.[2]

اصولاً بیکار بودن و فراغت کامل مایه خستگی، کم شدن نشاط، تنبلی، فرسودگی و در بسیاری از مواقع مایه فساد و تباهی و انواع گناهان است. ازاین‌رو رسول مکرّم اسلامJ فرمودند: «دو همراه صمیمی هستند که بسیاری از مردم با آن امتحان شده‌اند و فریب‌خورده‌اند: صحت و فراغت»[3].

لذا یکی از اموری که اسلام بدان تأکید بسیار دارد ورزش کردن است که می‌تواند در پر کردن اوقات فراغت نقش بسزایی داشته باشد. با روی‌آوری به ورزش و بازی در اوقات فراغت ضمن کسب سلامت و نشاط از تنبلی، فرسودگی و گناه دوری خواهد شد.

5-2-مطلب درسی2- فواید اوقات فراغت و تفریحات سالم

5-2-1- استراحت و تجدید قوا

انسان وقتی به‌طور مستمر و یکنواخت در زندگی روزمره فعالیت داشته باشد؛ به لحاظ روانی خسته و خواستار تغییر آن می‌شود. استفاده از اوقات فراغت کمک می‌کند تا فرد هم قوای جسمانی خود را تجدید کند و هم ضریب موفقیت و کارآمدی خود را افزایش دهد.

مهم‌ترین سفارش امام رضاA برای نحوه گذران اوقات فراغت توصیه به برنامه‌ریزی و تقسیم وقت است. آن حضرت فرمودند: «بکوشید تا اوقات شما چهار زمان باشد. زمانی برای عبادت و خلوت باخدا، تأمین معاش، معاشرت با برادران مورد اعتماد و کسانی که شما را به عیب‌هایتان واقف می‌سازند و در باطن به شما خلوص و صفا دارند و چهارم وقتی را هم به تفریحات و لذایذ خود اختصاص دهید و از ساعت‌های تفریح، شادی، نیروی لازم را برای عمل به وظایف خود، ذخیره کنید». [4]

5-2-2- پویایی و کارآمدی

سیر و سفر یکی از توصیه‌های دیگر اهل‌بیت برای ایجاد شور و نشاط و پویایی جسمی و روحی و عامل دوری از کسالت و تنبلی است. پیامبر گرامی اسلامJ فرمودند: «مسافرت کنید تا سالم و تندرست بمانید و بهره‌ها نصیبتان گردد.»[5]

 انسان بدون تحرک به‌مثابه آب راکد می‌ماند. گذشته از این با سیر و سفر انسان بینش تازه‌ای پیدا می‌کند و مسائل را در افق روشن‌تری می‌بیند.

5-2-3- سلامت و تندرستی

خواب و استراحت، فعالیت جسمانی و ورزشی، تفریح و فعالیت‌های سرگرم‌کننده و نشاط‌آور ازجمله مواردی هستند که نقش مهمی در تعیین سبک زندگی بهداشتی افراد دارند. حضرت محمدJ دراین‌باره می‌فرمایند: «تفریح و بازی کنید؛ زیرا دوست ندارم که در دین شما خشونتی دیده شود». [6]

[1]. انشراح/ 7.

[2]. مکارم، 1380، ج 27، ص130.

[3]. «خلّتان کثیر من الناس فیهما مفتون: الصحه والفراغ.» (الکافی، ج 2، ص 652).

[4]. «إجتَهِدوا أن یَکونَ زَمانُکُم أربَعَ ساعاتٍ: ساعَةً مِنهُ لِمُناجاةِ اللّه ِ و ساعَةً لِأمر المَعاشِ و ساعةً لِمُعاشَرَةِ الإخوانِ و الثِّقاتِ و الَّذینَ یُعَرِّفُونَ عُیُوبَکُم و یَخلِصونَ لَکُم فِی الباطِنِ و ساعَةً تَخلُونَ فِیها لِلَذّاتِکُم و بِهذِهِ السّاعَةِ تَقدِروُن عَلَی الثَّلاثِ ساعاتٍ» (بحار الانوار، 1375، ج 75، ص321).

[5]. «سافِروا تَصِحّوا و تَغنَموا» (بحارالانوار، 1375، ج59، ص267 )

[6]. «اُلْهُوا وَ الْعَبُوا فَاِنّی اَکرَهُ ان یری فی دینِکم غِلظَة.» (نهج الفصاحه، ص 105، حدیث شماره 531).