تربیت‌بدنی و ورزش از دیدگاه اسلام
1401/07/07 13:44فصل قبل
اصولاً از نظر اسلام، جسم دارای ارزش و احترام است و پرورش بدن به معنای تقویت جسم و سالم نگه‌داشتن و نیرومند کردن، امری پسندیده و از ضروریات اسلام شمرده‌شده است. حتی فلسفه بسیاری از اعمال انسان از قبیل نظافت‌ها، غسل‌ها و دیگر دستورات بهداشتی به دین اسلام برمی‌گردد. اسلام به جنبه پرورش، تقویت و تطهیر بدن عنایت ویژه‌ای دارد و به گفته استاد شهید مطهری: «جسم در روش های غیر اسلامی یعنی همان روش معروف هندی که می‌گوید جسم و قوای جسمانی را باید ضعیف نگه داشت، این‌چنین طرز فکری در اسلام نیست. از نظر اسلام انسان وقتی جسم سالم و قوی نداشته باشد، آن‌وقت روح سالم هم نخواهد داشت، اما داشتن جسم سالم هم تنها شرط زمینه است نه هدف و غایت».[1]
از دیدگاه اسلام واقعیت وجودی انسان (بدن و نفس) محور اساسی برنامه‌ها چه درسی و چه غیردرسی است. نظام تربیت‌بدنی اسلامی، یک نظام همه‌جانبه است؛ یعنی علاوه برجسم به ابعاد علمی، اخلاقی، اجتماعی و عاطفی نیز تأکید دارد. در تربیت‌بدنی اسلامی، تربیت و تقویت جسم باید هم پای خودسازی و اخلاق و از طرفی مصونیت جامعه باشد. اسلام می‌گوید: «غرق در دنیا نشوید و خود را در آن گم نکنید». در مقابل می‌فرماید: «به دنبال تلاش و معاش باشید».[2] پس دنیا و آخرت با هم و درکنار هم دیده می‌شود، روح و تن، جسم و جان با هم دیده می‌شود و هرکدام لازمة لاینفک دیگری است. به همین دلیل می‌توان گفت ضرورت دارد که انسان به پرورش بدن خود همت ورزد و به رشد و سلامت بدن خود رسیدگی کند و همین‌طور راه و وسیله برای اندیشیدن انسان همین بدن و پیکر و اندام اوست. چشم است که می‌بیند و گوش است که می‌شنود و زبان است که می‌چشد و...درهرحال سلول‌های مغزی ابزار و وسیله تلاش و تفکر انسان است که انسان درست بفهمد و درست تفکر نماید؛ پس باید بدنش سالم باشد.
بدن به عنوان مرکب روح است و رابطه تنگاتنگی میان جسم و جان وجود دارد، به گونه ای که ضعف و ناتوانیِ هر یک بر دیگری تأثیر مستقیم دارد و برای رسیدن به کمال، پاس داشت هر دو بُعد ضرورت دارد. سلامتی آن قدر اهمیت دارد که حضرت jمی فرماید: «سلامتی بالاترین نعمت است.»[3]
سلامتی، نعمت پربهایی است که اگر دچار کاستی شود، شیرینی های زندگی تبدیل به تلخی می‌گردد و انسان زمین گیر می‌شود.
انسان‌های باایمان نسبت به حقوقی که بر گردن دارند، احساس وظیفه می‌کنند و از جمله حقوق، حق اعضا و جوارح بر انسان است، چنان که پیامبر اسلامJبه این حق اشاره می‌کند و می فرماید: « بدن تو بر تو حقی دارد.»[4]
بی شک، یکی از راه‌های ادای حق اعضا، ورزش است. پس باید با ورزش، پاسدار سلامتی بدن باشیم. در قرآن مجید نیز داشتن نیروی بدنی، مایه برتری شمرده شده است. برای مثال حضرت اشموئیل از پیامبران بنی اسرائیل برای مبارزه با جالوت، از خدواند درخواست کمک کرد خدواند به او وحی کرد به سراغ فردی به نام طالوت بروید. زیرا طالوت دارای دو ویژگی اساسی برای رهبری داشت :علم وقدرت بدنی
قرآن کریم در مورد جریان انتخاب طالوت می فرماید:« وَقَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَّ اللَّهَ قَدْ بَعَثَ لَكُمْ طَالُوتَ مَلِكًا ۚ قَالُوا أَنَّىٰ يَكُونُ لَهُ الْمُلْكُ عَلَيْنَا وَنَحْنُ أَحَقُّ بِالْمُلْكِ مِنْهُ وَلَمْ يُؤْتَ سَعَةً مِّنَ الْمَالِ ۚ قَالَ إِنَّ اللَّهَ اصْطَفَاهُ عَلَيْكُمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِي الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ ۖ وَاللَّهُ يُؤْتِي مُلْكَهُ مَن يَشَاءُ ۚ وَاللَّهُ وَاسِعٌ عَلِيمٌ؛[5]و پیامبرشان به آنها گفت: «خداوند ( طالوت) را برای زمامداری شما مبعوث (و انتخاب) کرده است.» گفتند: «چگونه او بر ما حکومت کند، با اینکه ما از او شایستهتریم، و او ثروت زیادی ندارد؟!» گفت: «خدا او را بر شما برگزیده، و او را در علم و (قدرت) جسم، وسعت بخشیده است. خداوند، ملکش را به هر کس بخواهد، میبخشد؛ و احسان خداوند، وسیع است؛ و (از لیاقت افراد برای منصبها) آگاه است.»
درجایی دیگر پیامبر گرامی اسلامJ در خصوص اهمیت سلامت جسم و روح و بدن در حدیثی می‌فرمایند: «سلامت و امنیت دو نعمت بزرگی هستند که قدر آنها شناخته‌نشده و در نزد مردم مجهول و کم‌اهمیت هستند»[6].
1. ورزش در اسلام، 1376، ص193.
[2]. اسلام و مقتضیات زمان، 1376، ج 2،ص191.
[3]. «الصِّحَّةُ أَفْضَلُ النِّعَمْ» (غرر الحكم، ص1050).
[4]. «اِنّ لِجَسَدِکَ عَلَیْکَ حَقّاً» (بحارالانوار،1365،ص127)
[5].بقره /247.
2. «نعمتان مجهولتان، الصحه و الامان» (الخصال،ص70).