2-1-عدم توجه به مبانی اسلامی در کتب تربیت‌بدنی.

مبانی فکری جامعه ما مبتنی بر مبانی فکری اسلامی است که برگرفته از قرآن است و مبانی علوم جدید مبتنی بر حس و تجربه است. وقتی علوم جدید با مبانی خاص خود در جامعه رواج پیدا می‌کند، تضاد آن با مبانی فکری اسلامی جامعه، به‌شدت در چرخ‌دنده‌های فکری جامعه اصطکاک به وجود می‌آورند و حرکت جامعه را کند یا متوقف می‌کنند و مانع پیشرفت واقعی می‌شود؛ لذا بسیاری آسیب‌های جامعه ورزشی ما از آثار نبود این مبانی در دانشگاه‌ها و عرصه‌های مختلف ورزشی است. از جمله هدف قرار گرفتن ورزش است در حالی بر طبق مبانی اسلام ورزش و تربیت بدن ابزاری برای رشد معنوی است.

1. ورزش بانوان و حضور آن‌ها در مسابقات ملی و بین‌المللی و غیره هم از منظر اسلامی و هم فرهنگی مخصوصاً فرهنگ ایرانی مورد واکاوی دقیق قرار نگرفته است و همچنین نحوه پوشش و حجاب آن‌ها با عفت و عزت یک زن مسلمان و شیعه باید هماهنگ باشد.
2. عدم توجه به فاکتور پراهمیت استعدادیابی ورزشی از دوران کودکی به نحو بایسته برای ارتقا بخشی به سطح ورزش مخصوصاً ورزش قهرمانی در کشور.
3. عدم توجه بایسته به بازی ورزش کودکان هم در بعد الهی و فرهنگی و هم جسمانی. (کودکان قبل از سن مدرسه)
4. عدم توجه به اهمیت پرداختن به ورزش فعالیت‌های جسمانی در سطوح آموزشی قبل از دانشگاه (دبستان متوسط اول و دوم)
5. کم بودن واحدهای درس تربیت‌بدنی در رشته‌های دانشگاهی و بی توجهی به همین واحد کم در کیفیّت تدریس و آموزشی.
6. استقبال ضعیف استادان و مسئولان ارشد کشور مخصوصاً دانشگاه‌ها و جامعه روحانیّت از ورزش‌ها و فعالیت‌های تربیت‌بدنی.
7. عدم آگاهی لازم مربیان و استادان ورزش و تربیت‌بدنی از حساسیت‌ها و توصیه‌های اسلام ناب محمدیJ و عدم وجود تصاویر زیبا که مزین به توصیه اولیای بزرگ و ائمه معصومین است در میدان‌ها و سالن‌های ورزشی که پرداختن به این امر با یک ظرافت خاصی می‌تواند بسیار مفید باشد.
8. عدم باور مسئولان کشور ایران در خصوص ضرورت پرداختن یا به عبارتی سوق دهی آحاد جامعه در تمامی سنین به ورزش‌هایی که رویکرد سلامت و تندرستی دارد به‌عنوان یک عامل دفعی و پیشگیرانه به‌جای هزینه‌های گزاف در بخش درمان و غیره.
9. عدم باور آحاد مردم مخصوصاً مسئولان در خصوص این‌که علم ورزش هم‌اکنون در دنیا توأمان با گفتاردرمانی اثبات نموده است که یکی از بهترین ابزار ارتقا بخش امید به زندگی سوق دهی آحاد جامعه به ورزش و ایجاد و حفظ سلامت است.
10. تمرکز بودجه کشور در فوتبال و عدم توزیع این هزینه‌ها در سایر رشته‌های ورزشی و غیره.
11. عدم داشتن نگاه کارآفرینی به ورزش با وجود داشتن بی‌کارهای فراوان در کشور.
12. عدم رسوخ و ورود بایسته ورزش در ادارات و ارگان‌های مختلف علیرغم شایع بودن تعداد مبتلایان به بیماری‌های اسکلتی عضلانی.
13. عدم رسوخ و ورود بایسته ورزش در بین خانم‌های خانه‌دار علیرغم شیوع بیماری‌های اسکلتی عضلانی، افزایش مبتلایان به اضافه وزن – دیابت و غیره بسیار شدید هست.
14. عدم توجه به مناسب بودن محل‌های ورزشی (غالباً در زیرزمین هست) که بسیار برای سلامت ورزشکاران خطرناک است.
15. عدم توجه به پرورش مربیان مناسب به حد نیاز ویژه بانوان کشور.
16. کمبود معلمین ورزشی برای مدارس دخترانه کشور.
17. عدم توجه به توزین هزینه در رشته‌های مورد نیاز کشور.
18. عدم وجود و ساخت آهنگ‌های مناسب ویژه سالن‌ها و میدان‌ها ورزشی.
19. عدم پیش‌بینی فضای مناسب برای اقامه نماز در سالن‌های ورزشی.
20. عدم وجود مشاوران فرهنگی – ورزشی در کشور.
21. عدم اجرای هرم پیشرفت در ورزش با رویکرد اسلامی.

توضیح: پایه‌های این هرم شامل تمرین، استراحت و تغذیه است که کمبود یا فقدان هرکدام پیشرفت ما را تحت‌الشعاع قرار خواهد داد. با اندکی دقت در آیات و روایات مشاهده می‌کنیم که اسلام ناب محمدی نیز برای این سه اصل توصیه‌های زیبایی را تبیین می‌نماید؛ ازجمله آن توصیه‌ها می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد:

الف: تمرین

استمرار ،مداومت وتمرین دائم  در هر کاری موجب موفقیت خواهد شد .سلامت جسم انسان هم که از این قاعده مستثناء نخواهد بود بلکه به جهت اینکه موفقیت در بسیاری از امور مادی ومعنوی انسان، منوط به سلامت جسم است. لذا تمرین و ورزش های دائم در اولویت قراردارد و ضمانت سلامت جسم انسان خواهد بود .در کلام اما باقر j  به این قاعده مهم تصریح شده است. انجا که حضرت فرمودند:

«هیچ چیز نزد خداوند، محبوب تر از کاری نیست که بر آن مداومت شود، هر چند اندک باشد.»[1]

ب: تغذیه

اسلام دین ریاضت وضرر زدن  به جسم نیست .چرا که برای تغذیه انسان دستوراتی دارد وحتی موارد ومصادیق حلال وحرام در خوردن وآشامیدن را  مشخص کرده است واگر مواردی را منع کردند یا آدابی را توصیه می کند؛ قطعا برای سلامتی انسان مفید بوده  واین نشان از اهمیت ویژه اسلام به جسم وسلامتی آن دارد.از جمله قرآن می فرماید:

«وَکلُوا مِمَّا رَزَقَکمُ اللَّـهُ حَلَالًا طَیبًا[2]؛ و از آنچه خداوند روزی شما گردانیده حلال و پاکیزه‌اش را بخورید.»

«وَکلُواوَاشْرَبُوا وَلَا تُسْرِفُوا إِنَّهُ لَا یحِبُّ الْمُسْرِفِینَ؛[3] بخورید و بیاشامید ولی اسراف نکنید خداوند اسراف‌کاران را دوست ندارد.

 امام علیA فرمودند: «معده سرای دردهاست و پرهیز، بهترین درمان. هر بدنی را به همان‌که خو می‌گیرد، عادت دهید. با پرخوری، تندرستی نخواهد بود». [4]

رسول اکرمJ فرمودند: «یکی از مصادیق اسراف این است که هر چه را اشتها پیدا کردی بخوری.»[5]

لازم به ذکر است در قرآن نزدیک به 300 آیه مربوط به بحث تغذیه ذکر شده است؛ لذا پایه اول، تغذیه است که ما با رعایت نکات مزبور یعنی حجم و مقدار مصرف، نوع و تنوع و زمان مورد نیاز می‌توانیم به پیشرفت مورد نظر یعنی ایجاد سلامت و حفظ آن با رعایت دو اصل دیگر برسیم و اما تمرین و فعالیت؛ انسان را از آن جهت انسان نام نهادند که سه چیز لازمه زنده ماندنش است. نوسان. انس. نیسان. گزینه اول یعنی نوسان را مورد توجه قرار می‌دهیم: نوسان، جنبش و حرکت و فعالیت، لازمه زنده بودن است و آن‌قدر این قسمت اهمیت دارد که اگر حتی جنبش کم شود، دفاع بدن کم می‌شود و چون زیاد گردد (تا حد اعتدال) دفاع بدن زیاد می‌گردد و سه چیز عمده است که دفاع بدن را کم می‌کند: کمی حرکت، زیادی چربی، نارسایی کبدی. بدون شک حرکات اعضای مختلف در زنده‌بودن، بسیار مؤثر است و هر کدام، بستگی به اهمیت ارتباط عضو با جنبش دارد چنانچه سلول‌های سازنده قلب در جنین هنوز قلب ساخته نشده که در جای قلب‌اند و می‌تپند و اگر از تپیدن بایستند، عضو مرده است دست و پا و سایر اعضا هم اگر حرکت و فعالیت نداشته باشند محکوم به مرگ‌اند. از قرار آنچه گفته شد که هر حرکت موجب سلامت می‌شود و حرکت را می‌توان نام تمرین و ورزش بر آن نهاد. تمرین و ورزش همان حرکات موجد سلامت است. از لحظه‌ای که انسان بوده ورزش هم بوده است و تا آخرین ساعات زندگی هم هست، لذا ورزش ابتدایش با آغاز زندگی است و انتهایش با پایان زندگی.

توجه ویژه قرآن به علم و جسم در معرّفی پیامبران«إِنَّ اللَّـهَ اصْطَفَاهُ عَلَیکمْ وَزَادَهُ بَسْطَةً فِی الْعِلْمِ وَالْجِسْمِ» [6] و گفتار نبی گرامی اسلامJکه فرمودند: «زگهواره تا گور دانش بجوئید»[7]،اهمیت سلامت جسمانی ورزش را در اسلام آشکار می‌سازد.

ج:استراحت

امّا پایه دیگر هرم پیشرفت در ورزش، استراحت است که این استراحت به  فرعی و اصلی قابل تقسیم است. استراحت‌های فرعی مربوط به قبل از تمرین و ورزش، حین تمرین و ورزش و بعد از آن است که استراحت‌های حین تمرین باز به فعال و غیرفعال قابل تقسیم است که مربیان و اساتید رشته‌های مختلف بسته به هدف تمرینی حفظ این حالت‌ها را برای بیانشان تعریف و منظور می‌نمایند و اما استراحت اصلی  که همان خواب است مورد تاکید اسلام است .قران کریم در تاثیر خواب بر انسان می‌فرماید:

«وَجَعَلْنَا نَوْمَکمْ سُبَاتًا؛[8]و خواب شما را مایه آرامشتان قراردادیم.»

د: دعا برای سلامتی

در خواست سلامتی و قدرتمندی در کلام ائمه طاهرین Dدر قالب دعا نشان از اهمیت  دادن اسلام به موضوع سلامتی وقدرت جسمانی است از جمله می توان به دعای روز چهارشنبه   اشاره کرد  که از خداوند می خواهیم  : «بار خدایا در این روز چهار شنبه بر من چهار چیز مقرر فرما و مرا در طاعت خود نیرومند کن و در عبادتت با نشاط گردان و در هوایت راغب و مشتاق ساز و از آنچه موجب عذاب دردناک توست، دور و بی رغبت فرما (و لطف کن) که تو را هر چه خواهی لطف و رحمت نامنتها است.»[9]

 یا در دعای روز پنجشنبه از خدا می‌خواهیم که: «خدایا در این روز پنج شنبه به من.....سلامتی بده تا برای اطاعتت نیرو بگیرم». [10]

یا در دعای بیست و سوم ازصحیفه سجادیه می‌خوانیم: « خداوندا بر محمد و آلش درود فرست و مرا عافیت بخش، عافیتی کافی و شفابخش، و برتر و روزافزون، عافیتی که در بدنم عافیت تولید کند و در یک کلمه: عافیت دنیا و آخرت، و بر من منّت نِه به تندرستی و امنیت و سلامت در دین و بدن و بصیرت در دل و پیشرفت در امور و هراس و بیم از تو و توان و قدرت بر انجام طاعتی که مرا به آن فرمان داده‌ای و اجتناب از نافرمانی‌ات که مرا از آن برحذر داشته‌ای». [11]

و یا در دعای کمیل می‌خوانیم: « پروردگارا (لطفی کن) و با اعضا و جوارحم در مقام بندگی‌ات قوّت بخش و دلم را عزم ثابت ده.»[12]

با عنایت به موارد مذکور اگر یک ورزشکار خود را ورزیده و قوی سازد باید این قدرت را ضمن این‌که از خدا می‌داند در خدمت خلق خدا برای رسیدن به هدف عالی خلقت که مقام قرب خداوند است قرار دهد. یا اگر یک آناتومیست یا فیزیولوژیست ورزشی در مقام آنالیز بدن چه بعد عضلانی و اسکلتی چه فعل و انفعالات درون سلولی و غیره برمی‌آید، باید عمق و ژرفای نگاه وی به معمار و خالق اصلی این‌ها باشد و هر چقدر بر شناخت او افزوده شود، قرابت و عظمت خداوندی را بیشتر حس و درک کند.

22- توجه به نشاط وشادابی در اسلام

توضیح:نشاط وشادابی نشانه سلامتی روح وجسم انسان است ودراسلام به آن توجه شده است اما  در کتاب های دانشگاهی به ویژه تربیت بدنی کمتر به آن پرداخته می شود . درحالی که در روایات اهل بیتD توصیه های فراوانی شده وراهکارهائی هم برای دستیابی به  آن بیان شده است . امام صادق A در این زمینه فرمودند: «نشاط در ده چیز است: پیاده روی، سواری، آب تنی (شنا)، نگاه کردن به سبزی، خوردن و آشامیدن، آمیزش، مسواک کردن، شستن سر با خطمی، نگاه کردن به زن زیبا (همسر) و گفتگوی حکیمانه». [13]

و در روایت دیگری نیز از امام کاظمA نقل می‌کنند که فرمودند:

«سه چیز مایه روشنی چشم است: نگاه کردن به سبزه، آب روان و صورت زیبا.»[14]

 این امور در واقع، شیوه‌های متعارف، سالم، مفید و در دسترس همگان برای گذران فراغت خوانده می‌شود.

-مجلسی ،ج68 ص219  مَا مِنْ شَيْءٍ أَحَبَّ إِلَى اَللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ مِنْ عَمَلٍ يُدَاوَمُ عَلَيْهِ وَ إِنْ قَلَّ -[1]

[2]. مومنون/ 50.

[3]. اعراف/ 31.

[4]. «اَلْمَعِدَةُ بَیتُ الْداءِ وَ الْحِمیةُ رَأسُ الدَّواءِ، وَ عَوِّدْ کلَّ بَدَنٍ مَا اعْتادَ. لاصِحَّةَ مَعَ النَّهَمِ» (بحار الانوار، 1375، ج ۵۹، ص ۲۶۸، ح ۵۲).

[5]. «إنَّ مِنَ السَّرَفِ أن تَأکلَ کلَّ ما اشتَهَیتَ» (کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، ح 7366).

[6]. (بقره/ ۲۴۷).

[7]. «اطْلُبُوا الْعِلْمَ مِنَ الْمَهْدِ إِلَی اللَّحْد» (الوافی، ج1،ص126).

[8].نباء/9

[9]. «اَللّـهُمَّ اقْضِ لی فِی الأَرْبَعاءِ أَرْبَعاً اِجْعَلْ قُوَّتی فی طاعَتِک وَنَشاطی فی عِبادَتِک وَرَغْبَتی فی ثَوابِک وَزُهْدی فیما یوجِبُ لی أَلیمَ عِقابِک إنَّک لَطیفٌ لِما تَشاءُ» (مفاتیح الجنان، 1378، ص43).

[10]. «سلامتأ اقوی بها علی طاعتک» (مفاتیح الجنان،1378، ص44).

[11]. علی بن الحسین، 1388، ص133.

[12]. «قوّ علی خدمتک جوارحی» (مفاتیح الجنان، 1344، ص101، دعای کمیل).

[13]. «النَّشْوَةُ فی عَشَرَةِ اَشْیاءَ: فِی الْمَشْی وَ الرُّکوبِ وَ الاِرتِماسِ فِی الْماءِ وَ النَّظَرِ اِلَی الْخُضْرَةِ وَ الاَکلِ وَ الشُّرْبِ وَ الْجِماعِ وَ السِّواک وَ غَسْلِ الرَّأْسِ بِالْخَطْمی وَ النَّظَرِ اِلَی الْمَرْأَةِ الْحَسْناءِ وَ مُحادَثَةِ الرِّجالِ» ‏(الخصال، ج 1-2، ص 443، ح 38).

[14].«ثَلاثٌ یجْلِینَ الْبَصَرَ: النَّظَرُ إِلَی الْخُضْرَةِ، وَإِلَی الْمَاءِ الْجَارِی، وَإِلَی الْوَجْهِ الْحَسَنِ» (نهج الفصاحه، ج1، ص 425).