سؤال: چرا علاوه بر ايمان به خالقيت خداوند، بايد به فاعل حقيقي توجه کرد و ديگران را به اين امر متوجه نمود؟ چه ضرورتي دارد که مدرس در کلاس درس دانشجويان را به فاعل حقيقي توجه دهد؟ جواب:  ذکر فاعل حقيقي در حين تدريس دلايلي دارد که به چند نمونه اشاره مي‌شود:

 1- الگو گيري از قرآن:

قرآن کتاب هدايت و سعادت است و انسان براي سعادت، راهي جز پيروي همه‌جانبه از قرآن ندارد. اگر در آيات قرآن تدبر کنيم مي‌بينيم خداوند متعال درآيات متعدد پديده‌هايي را که در ظاهر، علت مادي دارند به خود نسبت داده است و به ما آموخته است که در وراي علل مادي، علتِ همه علت‌ها را که ذات مقدس اوست ببينيم.

در واقع براي توجه دادن به فاعل حقيقي بايد در بيان علوم مختلف از لسان قرآن کريم و نحوه بيان آن استفاده نمود. در قرآن کريم، خداوند در ضمن برشمردن نعمت‌هاي خود، مانند پيدايش آب و نزول باران (که علت نزديکِ آن ابر و شرايط جوي است) آن را به خود نسبت داده و مي‌گويد ما آن را به اين صورت نازل نموديم: «أَ فَرَأَيتُمُ الْماءَ الَّذي تَشْرَبُونَ. أَأَنْتُمْ أَنْزَلْتُمُوهُ مِنَ الْمُزْنِ أَمْ نَحْنُ الْمُنْزِلُونَ. لَوْ نَشاءُ جَعَلْناهُ أُجاجاً فَلَوْ لا تَشْکُرُونَ[1]؛ آيا به آبي که مي‌نوشيد انديشيده‌ايد؟! آيا شما آن را از ابر نازل کرده‌ايد يا ما نازل مي‌کنيم؟! هرگاه بخواهيم، اين آب گوارا را تلخ و شور قرار مي‌دهيم پس چرا شکر نمي‌کنيد؟!»

يا در سوره فرقان، آيه 53 ميفرمايد: «وَ هُوَ الَّذِي مَرَجَ الْبَحْرَينِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَ هَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَجَعَلَ بَينَهُمَا بَرْزَخًا وَحِجْرًا مَّحْجُورًا؛ و او کسي است که دو دريا را در کنار هم قرار داد، يکي گوارا و شيرين و ديگري شور و تلخ و در ميان آن‌ها برزخي قرار داد تا به هم مخلوط نشوند (گويي هر يک به ديگري مي‌گويد) دور باش و نزديک نيا».

حتي در بعضي موارد که فاعليت يک فعل به خود شيء نسبت داده شده، به اين مطلب اشاره شده که ما به او چنين امر کرديم. چنانکه در آيه 11 سوره فصلت آمده است: «ثُمَّ اسْتَوي ‌إِلَي السَّماءِ وَ هِي دُخانٌ فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِيا طَوْعاً أَوْکرْهاً قالَتا أَتَينا طائِعين[2]؛ سپس به آفرينش آسمان پرداخت، درحالي‌که به‌صورت دود بود به آن و به زمين دستور داد: «به وجود آييد (و شکل گيريد)، خواه از روي اطاعت و خواه با اکراه!» آن‌ها گفتند: «ما از روي طاعت مي‌آييم (و شکل مي‌گيريم)» ».

بر اساس برخي نظريه‌هاي علمي، کيهان در ابتدا توده گاز متراکم بوده است و سپس زمين و ستارگان شکل گرفته‌اند.

نکته‌اي که از اين آيه استنباط مي‌شود آن است که حتي اموري که در عالم بر طبق قوانين فيزيکي يا شيميايي رخ مي‌دهد همگي مطابق با فرمان خداوند بوده و اگر امر خداوند نباشد هيچ‌کدام از اين امور انجام نخواهد شد.

2- آشکار شدن ياد خدا و بندگي او

خداوند متعال دوست دارد که ياد او و بندگي او آشکار شود چنانکه امام رضاg مي‌فرمايد: نماز جماعت قرار داده شده است تا اخلاص و يگانگي و اسلام و عبادت براي خدا آشکار شود[3] خداوند متعال در قران مي‌فرمايد: قل هوالله احد (بگو اوست خداي يگانه) و نمي‌فرمايد: هو الله احد (اوست خداي يگانه) کلمه «قل» يا همان «بگو» اين پيام را دارد که بايد حقايق را گفت و به اعتقاد قلبيِ صرف بسنده نکرد. بيان و اعلان حقيقت براي ترويج آن لازم است. امام رضاg مي‌فرمايند «ايمان عبارت است از: اقرار زباني، تصديق قلبي و عمل با اعضاء» پس يک رکن از ايمان اقرار به زبان است که اين مهم از راه‌هاي مختلف ازجمله با توجه دادن به فاعل حقيقي حاصل مي‌شود.

[1]. سوره واقعه، آيات 68 تا 70.

[2]. سوره فصلت، آيه 11.

[3]. بحارالانوار، ج 88، ص 12