ویکی الهی

کاربرد علم شيمي براي مقاصد الهي و غير الهي

1401/07/30 13:43

فصل قبل

همان‌گونه که باور الهي بر افکار و رفتار انسان اثر مي‌گذارد، تفکر غير الهي نيز بر افکار و رفتار انسان و بر برداشت‌ها، نظريات و اقدامات علمي دانشمند اثر مي‌گذارد. ازاين‌جهت است که کاربرد علم مي‌تواند الهي يا غير الهي باشد.

وقتي گفته مي‌شود کاربرد علم، مي‌توان «به کار گرفتن علم توسط متخصص آن علم براي توليد محصول»، «محصول توليدشده» و «استفاده از محصول، توسط کاربر و مصرف‌کننده» را مدنظر قرار داد. درهرصورت کاربرد علم را مي‌توان به دو دسته الهي و غير الهي تقسيم کرد.

لازم به ذکر است ازآنجاکه علم، موهبت الهي به بشر است و ماهيت آن الهي است، معمولاً آنچه از علم صادر مي‌شود به‌خودي‌خود مطلوب بوده و با نگاه الهي سازگار است اما علاوه بر ناهماهنگي آن با معيارهاي الهي که خواهد آمد، «نوع استفاده آن» و «قصد استفاده‌کننده» مي‌تواند کاربرد آن را غير الهي نمايد. به‌عنوان نمونه استفاده از واکنش‌هاي شيميايي براي توليد داروهاي مفيد به خاطر خدا و به‌قصد بهبود بيماران کاربرد الهي محسوب مي‌شود. در مقابل استفاده از واکنش‌هاي شيميايي براي توليد داروهاي روان‌گردان به‌قصد تباهي انسان‌ها کاربرد غير الهي به شمار مي‌آيد. ناگفته نماند اگر معمول و متعارف آن است که از محصولي استفاده غير الهي مي‌شود، قصد سازنده به‌تنهايي براي الهي بودن محصول کافي نيست همچنين اگر براي دانشمندي نوع استفاده از محصولي که توليد مي‌کند مهم نباشد و فقط به ساخت و فروش آن فکر کند، اين نگاه غير الهي محسوب مي‌شود.

معيارهاي کاربرد الهي

اگرچه قصد توليدکننده و مصرف‌کننده و نوع استفاده از محصول براي الهي بودن شرط لازم است، اما کافي نيست و «خود محصول» توليدشده نيز بايد واجد معيارهايي باشد. اين معيارها عبارت‌اند از: اخلاق، احکام شرعي، عقايد الهي، فطرت و هماهنگي با تکوين (فساد نکردن در زمين)

البته تذکر اين نکته لازم است که در تمام يا اکثر موارد، کاربرد الهي علم با همه يا اکثر اين معيارها هماهنگ است و شايد نتوان مثالي پيدا کرد که فقط با يکي از اين معيارها هماهنگ باشد.

1-ارزش‌هاي اخلاقي

ارزش‌هاي اخلاقي مانند نوع‌دوستي، مهرباني، خيررساني و...، همان فضايل و مکارم اخلاقي است که ريشه در فطرت انسان دارد و آراسته شدن انسان به اين ارزش‌ها هدف بعثت انبياء بوده است.

2-احکام الهي

منظور از احکام الهي، احکام فقهي يعني واجب، حرام، مستحب و مکروه است.

3-عقايد و جهان‌بيني الهي

منظور از عقايد و جهان‌بيني الهي، توحيد، نبوت، معاد، عدل و امامت است. اين عقايد بر ديدگاه‌ها، افکار، اهداف و عملکرد افراد اثر مي‌گذارد به‌عنوان‌مثال کسي که توحيد را باور دارد، عبادت و پرستش خدا و مالکيت خداوند نسبت به همه هستي براي او يک اصل است و شخصي که نبوت و امامت را قبول دارد، دين‌مداري و حاکميت دين در همه شئون زندگي را پذيرفته است و آن‌کس که به معاد باور دارد، حرکت همه‌چيز را از خدا و به‌سوي خدا مي‌داند و براي نيک و بد اعمال خود جزايي قائل است و فردي که عدل را پذيرفته، نظام آفرينش را نظام احسن، حکيمانه و بدون خطا و ظلم مي‌داند. چنين کسي محصولاتي که درزمينه تخصص خود توليد مي‌کند، هماهنگ با اين باورها است.

4-هماهنگي با خلقت و تکوين الهي (فساد نکردن در زمين)

منظور از هماهنگي با خلقت و تکوين آن است که کاربرد علم هم سو با طبيعت باشد و لااقل موجب تخريب يا نابودي آن نشود.

با توجه به آن‌که نظام آفرينش نظام احسن است و در آن خطايي راه ندارد، هماهنگي با اين نظام يکي از معيارهاي کاربرد الهي علم به‌حساب آمده است . هر چه اين هماهنگي بيشتر باشد بهتر است و اگر هماهنگيِ کامل امکان‌پذير نيست لااقل باعث تباهي، خرابي و فساد آن نشود همان‌گونه که در دين از فساد در زمين نهي شده است.

5-فطرت

امور فطري در اينجا منظور علم دوستي، زيبايي دوستي و عدالت‌خواهي است

عدم هماهنگي با هرکدام از اين معيارها مي‌تواند، کاربرد علم را غير الهي نمايد. در اينجا براي روشن‌تر شدن بحث براي هر معيار مثالي ذکر مي‌شود.

هماهنگ با ارزش‌هاي اخلاقي مانند: سنتز مواد شيميايي و تهيه داروهاي مختلف و غني‌سازي انرژي هسته‌اي براي مقابله با بيماري‌ها و توليد داروهاي ضد سرطان و يا استفاده از آن در جهت ساخت دستگاه‌هاي پيشرفته براي خدمت به خلق خدا با در نظر داشتن رضايت الهي

ناهماهنگ با ارزش‌هاي اخلاقي مانند: توليد مواد محترقه و به‌اصطلاح کم‌خطر که موجب سلب آسايش مردم مي‌شود.

هماهنگ با احکام الهي: تمام محصولات شيميايي مفيد که به‌قصد استفاده حلال توليد شود

ناهماهنگ با احکام الهي: تخمير مواد قندي و تبديل آن‌ها به مشروبات الکلي، توليد آب‌ليموي صنعتي با استفاده از اسيدسيتريک بدون استفاده از ليموي طبيعي، توليد انواع و اقسام مواد خوراکي و لبنيات تقلبي و روغن ناسالم با هدف کسب منافع بيشتر.

هماهنگ با جهان‌بيني الهي مانند: ساخت دستگاه‌هاي طيف‌سنجي براي شناخت و تشخيص نظم موجود در خلقت (توحيد) کمک به توليد و ساخت سلاح‌هاي متعارف براي دفاع از جامعه اسلامي و دفع دشمن «اَعِدُّوا لَهُم ما استَطَعتُم مِن قُوَّه».

ناهماهنگ با جهان‌بيني الهي، مانند: توليد مواد روان گردآن‌که انسان را از هدف خلقت که عبادت وکسب معرفت است دور مي‌کند.

هماهنگ با خلقت و تکوين الهي (فساد نکردن در زمين) مانند: توليد رنگ‌هاي طبيعي و سموم گياهي دفع آفات، توليد انواع شوينده‌هاي طبيعي بي‌ضرر يا کم ضرر.

ناهماهنگ با خلقت و تکوين الهي (فساد کردن در زمين) مانند: توليد سموم شيميايي مضر براي محيط‌زيست، توليد ظروف يک بار مصرف تجديد ناپذير و نايلون‌ها به‌صورت بي‌رويه.

هماهنگ با فطرت مانند: استفاده از ماده شيميايي موجود در عطرمايه گل‌ها و يا گياهان به‌عنوان خوشبو کننده (زيبا دوستي) توليد انواع واکنش‌گرهاي شيميايي جهت انجام تحقيقات علمي و نيز توليد لوازم التحرير که در تحصيل علم استفاده مي‌شود (علم دوستي).

ناهماهنگ باارزش‌هاي فطري: مواد شوينده و آرايشي که در درازمدت طراوت و زيبايي پوست را از بين مي‌برد (ضد زيبادوستي) مخفي نگه‌داشتن فرمول‌هاي کشف‌شده، در مواردي که جامعه به آن نياز مبرم دارد (ضد علم دوستي) ساخت مواد مخدري که به مصرف‌کننده و خانواده‌اش آسيب جدي مي‌زند (ظلم).

همان‌گونه که باور الهي بر افکار و رفتار انسان اثر مي‌گذارد، تفکر غير الهي نيز بر افکار و رفتار انسان و بر برداشت‌ها، نظريات و اقدامات علمي دانشمند اثر مي‌گذارد. ازاين‌جهت است که کاربرد علم مي‌تواند الهي يا غير الهي باشد.

وقتي گفته مي‌شود کاربرد علم، مي‌توان «به کار گرفتن علم توسط متخصص آن علم براي توليد محصول»، «محصول توليدشده» و «استفاده از محصول، توسط کاربر و مصرف‌کننده» را مدنظر قرار داد. درهرصورت کاربرد علم را مي‌توان به دو دسته الهي و غير الهي تقسيم کرد.

لازم به ذکر است ازآنجاکه علم، موهبت الهي به بشر است و ماهيت آن الهي است، معمولاً آنچه از علم صادر مي‌شود به‌خودي‌خود مطلوب بوده و با نگاه الهي سازگار است اما علاوه بر ناهماهنگي آن با معيارهاي الهي که خواهد آمد، «نوع استفاده آن» و «قصد استفاده‌کننده» مي‌تواند کاربرد آن را غير الهي نمايد. به‌عنوان نمونه استفاده از واکنش‌هاي شيميايي براي توليد داروهاي مفيد به خاطر خدا و به‌قصد بهبود بيماران کاربرد الهي محسوب مي‌شود. در مقابل استفاده از واکنش‌هاي شيميايي براي توليد داروهاي روان‌گردان به‌قصد تباهي انسان‌ها کاربرد غير الهي به شمار مي‌آيد. ناگفته نماند اگر معمول و متعارف آن است که از محصولي استفاده غير الهي مي‌شود، قصد سازنده به‌تنهايي براي الهي بودن محصول کافي نيست همچنين اگر براي دانشمندي نوع استفاده از محصولي که توليد مي‌کند مهم نباشد و فقط به ساخت و فروش آن فکر کند، اين نگاه غير الهي محسوب مي‌شود.

معيارهاي کاربرد الهي

اگرچه قصد توليدکننده و مصرف‌کننده و نوع استفاده از محصول براي الهي بودن شرط لازم است، اما کافي نيست و «خود محصول» توليدشده نيز بايد واجد معيارهايي باشد. اين معيارها عبارت‌اند از: اخلاق، احکام شرعي، عقايد الهي، فطرت و هماهنگي با تکوين (فساد نکردن در زمين)

البته تذکر اين نکته لازم است که در تمام يا اکثر موارد، کاربرد الهي علم با همه يا اکثر اين معيارها هماهنگ است و شايد نتوان مثالي پيدا کرد که فقط با يکي از اين معيارها هماهنگ باشد.

1-ارزش‌هاي اخلاقي

ارزش‌هاي اخلاقي مانند نوع‌دوستي، مهرباني، خيررساني و...، همان فضايل و مکارم اخلاقي است که ريشه در فطرت انسان دارد و آراسته شدن انسان به اين ارزش‌ها هدف بعثت انبياء بوده است.

2-احکام الهي

منظور از احکام الهي، احکام فقهي يعني واجب، حرام، مستحب و مکروه است.

3-عقايد و جهان‌بيني الهي

منظور از عقايد و جهان‌بيني الهي، توحيد، نبوت، معاد، عدل و امامت است. اين عقايد بر ديدگاه‌ها، افکار، اهداف و عملکرد افراد اثر مي‌گذارد به‌عنوان‌مثال کسي که توحيد را باور دارد، عبادت و پرستش خدا و مالکيت خداوند نسبت به همه هستي براي او يک اصل است و شخصي که نبوت و امامت را قبول دارد، دين‌مداري و حاکميت دين در همه شئون زندگي را پذيرفته است و آن‌کس که به معاد باور دارد، حرکت همه‌چيز را از خدا و به‌سوي خدا مي‌داند و براي نيک و بد اعمال خود جزايي قائل است و فردي که عدل را پذيرفته، نظام آفرينش را نظام احسن، حکيمانه و بدون خطا و ظلم مي‌داند. چنين کسي محصولاتي که درزمينه تخصص خود توليد مي‌کند، هماهنگ با اين باورها است.

4-هماهنگي با خلقت و تکوين الهي (فساد نکردن در زمين)

منظور از هماهنگي با خلقت و تکوين آن است که کاربرد علم هم سو با طبيعت باشد و لااقل موجب تخريب يا نابودي آن نشود.

با توجه به آن‌که نظام آفرينش نظام احسن است و در آن خطايي راه ندارد، هماهنگي با اين نظام يکي از معيارهاي کاربرد الهي علم به‌حساب آمده است . هر چه اين هماهنگي بيشتر باشد بهتر است و اگر هماهنگيِ کامل امکان‌پذير نيست لااقل باعث تباهي، خرابي و فساد آن نشود همان‌گونه که در دين از فساد در زمين نهي شده است.

5-فطرت