در اين بخش به‌منظور آشنايي بيشتر دانشجويان با فيزيک‌دانان مطرح و برجسته کشور سعي شده تا اسامي و فعاليت‌هايي تعدادي از دانشمندان ايراني را معرفي کنيم. هرچند تعداد فيزيکدانان ايراني با وجهه ملي و بين‌المللي زياد است، اما با توجه به محدوديت، در ذيل به معرفي تعدادي از اين دانشمندان پرداخته مي‌شود.

شهيد محسن فخري زاده

شهيد فخري زاده از شناخته شده ترين و تاثيرگذارترين شخصيت ها در صنعت هسته اي ايران است. نام ايشان به عنوان يکي از پنج شخصيت ايراني در فهرست 500 نفره قدرتمندترين افراد جهان از سوي نشريه آمريکايي فارين پاليسي منتشر شده است.

شهيد فخري زاده از ابتداي تشکيل سپاه به عضويت سپاه در آمده و با تشکيل واحد تحقيقات ويژه اتمي در مرکز تحقيقات سپاه پاسداران فعاليت خود را در اين مرکز شروع کرد.

ايشان عضو هيئت علمي دانشکده فيزيک دانشگاه امام حسين سپاه بود که امکانات اين دانشگاه را در جهت تحقيقات هسته اي بکار گرفت. از ديگر سمت هاي ايشان رياست دانشگاه صنعتي مالک اشتر و نيز رياست سازمان پژوهش و نوآوري وزارت دفاع (سپند) بود.

شوراي امنيت سازمان ملل در سال 2007 ميلادي نام شهيد فخري‌زاده را عنوان دانشمند ارشد وزارت دفاع و پشتيباني نيرو‌هاي مسلح و رئيس پيشين مرکز تحقيقاتي فيزيک(PHRC) در فهرست تحريم شدگان ايران قرار داد.

ايشان تنها دانشمند هسته‌اي ايراني است که نخست‌وزير رژيم صهيونيستي نام او را مستقيما در تبليغات انتخاباتي خود به زبان آورده است که به خوبي گوياي نقش پررنگ آن شهيد بزرگوار در پيشرفت صنعت هسته اي کشور است.

همچنين موضوع بهره گيري از ليزر در پدافند هوايي، و نيز کشف هواپيماهاي متجاوز از طريق غير رادار از ديگر نوآوري هاي شهيد فخري زاده بود در عرصه نظامي و دفاعي بود که وزير دفاع از آنها سخن گفت.

اين دانشمند ارزشمند کشورمان در عصر 7 آذر 1399 در شهر آبسرد، شهرستان دماوند توسط دشمنان کور دل اسلام و انقلاب ترور شده و به آرزوي خويش که شهادت بود رسيد.

مقام معظم رهبري در پيامشان به مناسبت شهادت شهيد فخري زاده، ايشان را «دانشمند برجسته و ممتاز هسته‌ئي و دفاعي کشور» توصيف کردند و بر ادامه راه ايشان تأکيد فرمودند.[1]

شهيد مجيد شهرياري

ايشان جزو يکي از دانشمندان توانمند تکنولوژي هسته‌اي ايران بود که به دليل مهارت علمي ايشان درزمينه مهندسي هسته‌اي، بخصوص رآکتورهاي هسته‌اي و به‌منظور متوقف کردن رشد علمي ايران درزمينه تکنولوژي هسته‌اي، دشمنان اين مرزوبوم در 8 آذر 1389 اين عزيز را ترور کردند.

وي کارشناسي خود را از دانشگاه صنعتي اميرکبير در رشته مهندسي الکترونيک اخذ کرد. سپس در سال 1367 با کسب رتبه نخست در آزمون کارشناسي ارشد رشته مهندسي هسته‌اي در دانشگاه صنعتي شريف پذيرفته شد و درنهايت در سال 1377 موفق شد که دکتراي خود را در رشته علوم و تکنولوژي فناوري هسته‌اي از دانشگاه اميرکبير دريافت کند.

وي ابتدا هيئت‌علمي دانشگاه اميرکبير بود، سپس در سال 1380 به دانشگاه شهيد بهشتي پيوست. در سال 85 با راه‌اندازي دانشکده مهندسي هسته‌اي دانشگاه شهيد بهشتي به عضويت هيئت‌علمي آن درآمد.

اين شهيد بزرگوار تسلط ويژه‌اي در نوشتن کدهاي محاسباتي راکتور هسته‌اي داشت. يکي از کار‌هاي مهم ايشان، طراحي‌هاي تئوريک مربوط به ساخت نسل جديد رآکتورهاي هسته‌اي است که بازتاب زيادي نيز در مراکز علمي جهان داشت، همچنين از کارشناسان ارشد مبارزه با کرم رايانه‌اي استاکس‌نت[2] نيز بود.

شهيد مسعود علي‌محمدي

مسعود علي‌محمدي استاد فيزيک دانشگاه تهران بود که در بامداد 22 دي‌ماه 1388 و در سن 50 سالگي، به هنگام بيرون آمدن از منزلش بر اثر انفجار يک، بمب کنترل از راه دور توسط دشمنان ميهن ترور شد. او مدرک کارشناسي را از دانشگاه شيراز (1364) و کارشناسي ارشد (1367) و دکتراي فيزيک با گرايش ذرات بنيادي را از دانشگاه صنعتي شريف در سال 1371 کسب کرد.

وي از اولين دانشجويان دوره دکتراي فيزيک در داخل ايران بود. تخصص اصلي ايشان ذرات بنيادي، انرژي‌هاي بالا و کيهان‌شناسي بود. وي از سال 1374 در دانشکده فيزيک دانشگاه تهران مشغول به تدريس بود و عضو هيئت‌علمي و مميزه اين دانشگاه بود و همچنين از مشاوران ايراني در پروژه مهم سزامي بود.[3]

از وي ده‌ها مقاله ISI منتشر شده است. همچنين در بالغ‌بر 50 اجلاس بين‌المللي به‌عنوان سخنران مدعو شرکت داشته است. دکتر علي‌محمدي در دي‌ماه 1388 توسط موساد ترور شده و به درجه رفيع شهادت نائل گرديد.

شهيد مصطفي چمران

در سال 1332 با رتبه 15 در رشته الکترومکانيک دانشکده فني دانشگاه تهران پذيرفته شد. او در تمام دوران تحصيل شاگرداول بود. سپس با دريافت راتبه (بورس) تحصيلي به دانشگاه تگزاس اي اند ام[4] آمريکا رفت و با وجود عدم تسلط به زبان انگليسي در سال نخست، در اين رشته به‌عنوان دانشجوي ممتاز، درجه کارشناسي ارشد را کسب نمود.

سپس براي اخذ درجه دکتري در رشته فيزيک پلاسما به دانشگاه برکلي[5] ايالت کاليفرنيا رفت و در آنجا نيز درخشيد؛ به‌گونه‌اي که پايان‌نامه او مرجع بسياري از مقالات علمي دانش روز درزمينه پلاسما فيزيک شد. وي در دهه 60 در آزمايشگاه‌هاي بل[6] و هم‌چنين آزمايشگاه پيشرانه جت ناسا استخدام شد.

وي با مشاهده ظلمي که به مردم فلسطين وارد مي‌شد و همچنين رنجي که مردم جنوب لبنان متحمل مي‌شدند، موقعيت علمي و اجتماعي خود را در آمريکا رها کرد و به جنوب لبنان رفت تا به مردم ستمديده کمک کند. پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران وي به وطن برگشت و در سال 1360 خورشيدي درحالي‌که وزير دفاع کشور بود در جنگ تحميلي به شهادت رسيد.

محمدمهدي شيخ جباري

محمدمهدي شيخ‌جباري فيزيکدان جوان ايراني پس از پايان مقطع دکترا در سال 1376، حدود يک سال و نيم در پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي فعاليت کرده و پس از آن مدت دو سال در تريست[7] ايتاليا و سه سال در دانشگاه استنفورد[8] به تحقيق و فعاليت علمي و آموزشي اشتغال داشته است. وي هم‌اکنون رئيس پژوهشکده فيزيک پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي (IPM) است. زمينه فعاليت علمي و تحقيقاتي او «فيزيك نظري شاخه‌هاي فيزيك انرژي‌هاي بالا و کيهان‌شناسي» هست. از فعاليت‌ها و افتخارات ايشان عبارت است از:

انتشار 97 مقاله در مجلات معتبر بين‌المللي (ISI) [9].

انتخاب به‌عنوان جوان‌ترين چهر ماندگار در هفتمين همايش چهره‌هاي ماندگار ايران.

دريافت جايزه هرمن وايل[10] در سال 2008 ميلادي در رشته رياضي فيزيک و در بيست و هفتمين دوره اجلاس علمي دوسالانه روش‌هاي نظريه گروه‌ها در فيزيک به‌پاس نقش مهم وي درزمينه درک فيزيک تقارن‌ها اعطا شد.

دريافت جايزه سالانه مرکز بين‌المللي فيزيک نظري عبدالسلام(ICTP) [11] [12] در سال 2007 به‌پاس تحقيقات وي درزمينه نظريه ريسمان .

ياسمن فرزان

در سال 1373 تحصيلات خود را در رشتة فيزيک تا مقطع کارشناسي ارشد در دانشگاه صنعتي شريف طي کرد. در سال 1383 از تز دکتري خود در سيسا[13] ايتاليا دفاع کرد. او هم‌اکنون در پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي مشغول به تحقيق درزمينه فيزيک انرژي‌هاي بالا است. ازجمله فعاليت‌ها و افتخارات ايشان عبارت است از:

انتشار بيش از 50 مقاله در مجلات معتبر بين‌المللي (ISI)[14]

برنده مدال نقره آزمون المپياد جهاني فيزيک در پکن در سال 1372 به‌عنوان اولين دانش‌آموز دختر ايراني در تاريخ تيم‌هاي المپيادي فيزيک و همچنين کسب جايزه ويژه بهترين دانش‌آموز دختر شرکت‌کننده در اين دوره.

دريافت جايزه دانشمند جوان اتحاديه بين‌المللي فيزيک محض و کاربردي (IUPAP)[15] درزمينه تئوري فيزيک ذرات در سال 2008 ميلادي.

دريافت جايزه مرکز بين‌المللي فيزيک نظري عبدالسلام در سال 2013 ميلادي.

رامين گلستانيان

وي در سال 1351 شمسي در تهران به دنيا آمد. کارشناسي فيزيک را در دانشگاه صنعتي شريف و کارشناسي ارشد و دکتري خود را درزمينه فيزيک ماده چگال در دانشگاه تحصيلات تکميلي زنجان به پايان برد. وي تز دکتري خود را تحت نظر پرفسور مهران کاردر[16] استاد تمام دانشگاه MIT گذراند. همچنين دوره پسادکتري را در موسسه فيزيک نظري کاوالي در دانشگاه کاليفرنيا سانتاباربارا[17] گذراند. وي بعد از فارغ‌التحصيلي براي مدتي به هيئت‌علمي دانشگاه تحصيلات تکميلي زنجان پيوسته و چند سالي است که استاد تمام دانشگاه آکسفورد انگلستان است. زمينه تحقيقاتي ايشان ماده چگال نرم، نيروهاي پراکندگي، کشش بيوپليمرها و پلي الکتروليت‌ها هست. از فعاليت‌ها و افتخارات ايشان مي‌توان به موارد زير اشاره کرد.[18] 

 کسب جايزه برترين دانش‌آموخته شناخته‌شده جهاني در مراسم گرامي ‌داشت 50 سالگي دانشگاه صنعتي شريف.

جايزه اول پژوهشگر نمونه سال جشنواره جوان خوارزمي در سال 1379.

دريافت جايزه معتبر هل‌وک[19] (Holweck) در سال 2014 به دليل نقش پيشروي گلستانيان درزمينه مواد نرم فعال و به‌خصوص شناگران ميکروسکوپي و ذرات کولوييدي فعال.

عضويت ايشان به همراه دکتر محمدرضا اجتهادي (از اساتيد دانشکده فيزيک دانشگاه صنعتي شريف) در بيست و نهمين مجمع  کميسيون بيوفيزيک انجمن بين‌المللي فيزيک محض و کاربردي (IUPAP).

کسب جايزه‌ پژوهشگر نمونه ‌سال‌ وزارت علوم، تحقيقات و فناوري را در سال 1380.

کسب جايزه معتبر پيرژيل دوژن[20] از مجله فيزيک اروپا در سال 2017 به‌واسطه فعاليت‌هايش درزمينه ماده چگال نرم و بيوفيزيک.

طراحي ‌ساده‌ترين‌ سيستم‹‹ نانوماشين شناگر›› جهان.

انتخاب وي به‌عنوان مدير علمي بخش فيزيک مواد زنده در پژوهشگاه ديناميک و خودسامان‌دهي موسسه ماکس‌پلانک[21] آلمان و هدايت و راه‌اندازي اين بخش از پژوهشکده در سال 2018 ميلادي.

چاپ بيش از 200 مقاله در معتبرترين مجلات فيزيک همچون مجله نيچر[22] .

کامران وفا

پرفسور وفا به‌طورقطع مشهورترين فيزيکدان و نظريه پرداز ايراني در جامعه علمي امروز جهان است. وي در سال 1338 شمسي در تهران به دنيا آمد. در دبيرستان البرز تهران ديپلم گرفت و براي ادامه تحصيل به ايالات‌متحده رفت. وي در سال 1985 ميلادي و تحت راهنمايي پروفسور ادوارد ويتن موفق به دريافت درجه دکتري از دانشگاه پرينستون شد. پرفسور وفا از سال 1990 ميلادي تاکنون صاحب کرسي استادي در دانشگاه هاروارد است.

اين فيزيکدان برجسته يکي از پژوهشگران اصلي و از رهبران مهم پژوهش در نظريه ريسمان است که يکي از نظريه‌هاي مهم فيزيک مدرن براي توصيف نيروهاي طبيعت است.

پرفسور وفا هرچند در ايران زندگي نمي‌کند اما به‌شدت به کشور و فرهنگ ايراني و خود علاقه‌مند است. او به‌طور مرتب به ايران سفر مي‌کند تا براي دانشجويان و اساتيد فيزيک سخنراني داشته باشد. وي آخرين بار در سال 1395 براي سخنراني در چند دانشگاه به ايران سفر کرد. در هنگام حضور وي در ايران آن‌قدر استقبال دانشجويان طالب علم از وي زياد بود که به وجد آمده بود و ‌گفته بود: «من يک ساعت سخنراني کردم و سه ساعت داشتم به سؤالات دانشجويان پاسخ مي‌دادم. اين استقبال نسبت به هاروارد و جاهاي ديگر که سخنراني کرده‌ام، بي‌سابقه  است.»[23]

از اقدامات و افتخارات ايشان مي‌توان به موارد زير اشاره کرد:

کسب جايزه محقق جوان رياست جمهوري آمريکا در سال 1989ميلادي.

دريافت جايزه آلفرد پي اسلون[24] در سال 1989 ميلادي.

دريافت جايزه بنياد پاکار[25] در سال 1989ميلادي.

از بنيان‌گذاران «شبکه‌ي ايرانيان براي دانش و نوآوري»[26].

عضويت در فرهنگستان علوم ايالات‌متحده.

دريافت جايزه AMS لئونارد ايسنبود[27] براي رياضي و فيزيک  در سال 2008 ميلادي.

دريافت مدال ديراک[28] از مرکز بين‌المللي فيزيک نظري (ICTP)  در سال 2008 ميلادي.

عضو آکادمي ملي علوم[29] در سال 2009 ميلادي.

دريافت جايزه پيشگامان علم فيزيک بنيادي[30] در سال 2017 ميلادي.

دريافت جايزه دني هاينمن[31] در سال 2016 ميلادي.

دستاوردها علمي ايشان عبارت است از:

ثبت قضيه‌اي در فيزيک نظري با عنوان قضيه وفا-ويتن[32].

ارائه فرضيه گوپاکومار-وفا[33] که به‌عنوان «مهندسي هندسي نظريه‌هاي ميدان کوانتومي» شناخته مي‌شود.

ارائه نظريه F به‌ همراه همکارش[34].

چاپ بيش از 300 مقاله در معتبرترين مجلات فيزيک[35] همچون مجله نيچر.

علي جوان

پرفسور مدرک کارشناسي خود را از دانشگاه تهران اخذ کرد و  سپس در سال 1948 ميلادي به ايالات متحده رفت و تحصيلات خود را در مقطع دکتراي فيزيک در دانشگاه کلمبيا ادامه داد و تحت راهنمايي چارلز تاون (برنده جايزه نوبل) دکتري خود را اخذ نمود. وي در سال 1964 با به عضويت هيئت‌علمي موسسه تکنولوژي ماساچوست (MIT) درآمد. پرفسور جوان در سال 1958 به عضو گروه تحقيقاتي آزمايشگاه بل در آمد و در آنجا اصول ليزر گازي را پايه گذاشت به‌طوري‌که پس از مدتي موفق شد ليزر گازي هليوم- نئون را ابداع کند.

افتخارات

 عضويت در آکادمي ملي علوم و هنر آمريکا.

دريافت مدال "استوارت بالنتاين"[36] در سال 1964 درزمينه اختراع ليزر گازي.

برنده مدال بنياد "فه‌ني و جان هرتز"[37] در سال 1966 ميلادي.

دريافت مهم‌ترين نشان انجمن نورشناسي آمريکا يعني مدال "فردريک ايوز"[38] در سال 1975 ميلادي.

دريافت جايزه علمي جهاني آلبرت اينشتين در سال 1993 ميلادي.

کسب رتبه دوازدهمين انسان نخبه در جهان از سوي نشريه تلگراف در سال 2007 ميلادي.

در ايران توسط ستاد توسعه فناوري‌هاي ليزر، فوتونيک و ساختارهاي ميکروني روزي به نام روز ليزر در نظر گرفته شده که اين روز مصادف با روز تولد پروفسور علي جوان دانشمند نام‌آور حوزه ليزر هست.

نتيجه‌گيري

تعداد دانشمندان ايراني که در عرصه فيزيک داراي افتخارات ملي، منطقه‌اي و بين‌المللي هستند فراوان‌اند، اشخاصي همچون مهدي گلشني، يوسف ثبوتي، مهرداد کاردر، ابراهيم کريمي و ..... صحت اين مطلب را ‌با يک جستجوي ساده در اينترنت مي‌توان فهميد. در اين فصل از تعداد کمي از اين عزيزان نام ‌برده شد، درواقع گويي پيمانه آبي را از يک دريا برداشتيم. هدف از معرفي اين افراد به دانشجويان از طرف اساتيد و معلمان ايجاد حس خودباوري و اعتمادبه‌نفس بين دانشجويان هست. در فصل چهار به دوران طلايي علم در اسلام و ايران اشاره مي‌شود، در اين دوران ايرانيان و ديگر کشورهاي مسلمان پرچم‌دار علم بودند و در عوض در غرب رکود علمي حاکم بود؛ اما متأسفانه به دلايل گوناگون اين دوران پس از چند قرن به اتمام رسيد و فرايند علمي معکوس شد. متأسفانه يک عدم اعتمادبه‌نفسي در بسياري از محفل علمي داخلي و بين دانشجويان مشاهده مي‌شود که از غرب به ما القا شده است. درواقع کمتر دانشجويي از اين امر بااطلاع است که دوراني وجود داشته که کشورهاي شرقي همچون ايران مرجعت علمي را در دست داشتند و غربي‌ها متون ما را ترجمه مي‌کردند. بايد به دانشجويان گفت همان‌طور که دوراني از تاريخ ايرانيان و ديگر کشورهاي خاورميانه پيشتاز علم بودند، بازهم با تلاش فراوان و حس خودباوري مي‌توان به اين جايگاه رسيد. اين امر يکي از نگراني‌هاي مقام معظم رهبري نيز هست به‌طوري‌که در ديدار با برگزيدگان المپياد ، فرموده‌اند:

«بدترين مشکلِ يک کشور اين است که تمدّن و هويت خود را فراموش کند. ما بايد امروز درصدد ساختن تمدّن خود باشيم و باور کنيم که اين ممکن است. در تبليغات گذشتة اين کشور در خصوص ناتواني ايراني و توانايي غربي‌ها آن‌قدر مبالغه شده که امروز اگر کسي بگويد ما کاري کنيم که غربي‌ها به علم ما احتياج پيدا کنند، مي‌بينيد که در دل‌ها يک حالت ناباوري به وجود مي‌آيد: مگر چنين چيزي ممکن است؟ بله؛ من عرض مي‌کنم مي‌شود. شما همت کنيد پنجاه سال ديگر اين‌طوري شود. البته اين چيزها در کوتاه‌مدت اتفاق نمي‌افتد؛ اما اگر شما امروز درراه درست قدم برداريد، هيچ اشکالي ندارد که پنجاه سال ديگر، جهت اتوبان علم که امروز يک‌طرفه و از يک‌سو به‌سوي ديگر است، يا دوطرفه شود، يا يک‌طرفه و از اين‌سو به آن‌سو شود؛ چه مانعي دارد؟ مگر يک روز اين‌طور نبود؟

يک روز علم را غربي‌ها از شرق و از همين ايران گرفتند. پايه‌گذار بسياري از علومي که امروز در دنيا رايج است، ايراني‌ها هستند. در رياضي، فيزيک، پزشکي، نجوم و بسياري از علوم ديگر، ايراني‌ها پايه‌گذار بودند. اصلاً رنسانسِ اروپا بر اساس ترجمه‌هايي که در کشورها و مناطق اسلامي انجام گرفته بود، صورت گرفت. ما مي‌توانيم اين را تصوّر کنيم که يک روز ايران توليدکنندة خلاق علم شود.»[39]

[1]. پيام رهبر انقلاب درپي ترور دانشمند هسته‌اي و دفاعي شهيد محسن فخري‌زاده - 08/09/1399

[2]. يک بدافزار رايانه‌اي و بسيار خطرناک است که رايانه‌هاي صنعتي را آلوده مي‌کند. طبق نظر کارشناسان اين بدافزار توسط دولت‌هاي آمريکا و اسرائيل طراحي‌شده و به دنبال خرابکاري در تأسيسات غني‌سازي اورانيوم نطنز و بوده‌اند.

[3]. پروژه سزامي که نام کامل آن تابش سينکروترون براي تحقيقات علوم تجربي و کاربردي در خاورميانه است در 35 کيلومتري امان پايتخت اردن قرار دارد که ايران از اعضاي مؤسس اين پروژه است.

[4]. Texas A&M University.

[5]. University of California, Berkeley.

[6]. Bell Laboratories.

[7]. Tries‌te.

[8]. Stanford University.

[9]. برگرفته از سايت پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي به آدرس www.ipm.ac.ir

[10]. جايزه هرمان وايل که به‌افتخار «هرمان کلائوس هوگووايل»، رياضي-فيزيکدان برجسته آلماني نام‌گذاري شده، هر دو سال يک‌بار به يکي از پژوهشگران برجسته جوان زير 35 سالي که کارهاي برجسته پژوهشي درزمينه تقارن‌ها و نقش ساختارهاي رياضي در فيزيک انجام داده‌اند، اهدا مي‌شود.

[11]. مرکز بين‌المللي فيزيک نظري عبدالسلام (ICTP) يک مرکز علمي-آموزشي است که پروفسور عبدالسلام فيزيکدان پاکستاني و برنده جايزه نوبل در 10 کيلومتري شهر تريست ايتاليا تأسيس کرد.

[12]. International Centre for Theoretical Physics.

[13]. Sissa.

[14]. برگرفته از سايت پژوهشگاه دانش‌هاي بنيادي به آدرس www.ipm.ac.ir.

[15]. The International Union of Pure and Applied Physics.

[16]. اين فيزيکدان و نظريه‌پرداز ايراني داراي افتخارات و جوايز بين‌المللي زياد هست. البته شهرت جهاني ايشان به‌واسطه معادله کاردر-پاريسي-جانگ در فيزيک نظري هست.

[17]. University of California at Santa Barbara.

[18]. اطلاعات ارائه‌شده برگرفته از: سايت‌هاي وزارت علوم، دانشگاه صنعتي شريف، دانشگاه تحصيلات تکميلي زنجان، موسسه ماکس پلانک و گوگل اسکولار به آدرس‌هاي اينترنتي زير هست.

 https://www.msrt.ir/fa/news/36950/

http://www.sharif.ir/newsarchive/-/tagged_content/DBEO/id/1185667/

https://www.iasbs.ac.ir/research/pages2174.html?ef=fa&page=gift.php

http://www.ds.mpg.de/golestanian/en

https://scholar.google.com/citations?user=1V6ZcgMAAAAJ&hl=en

[19]. اين جايزه معتبر از سال 1945 به‌صورت مشترک توسط انجمن‌هاي فيزيک فرانسه و انگلستان به فيزيکداناني که طي ده سال قبل از دريافت جايزه کاري برجسته درزمينه فيزيک انجام داده باشند اهدا مي‌شود.

[20]. اين جايزه،  ششمين جايزه  به نام Pierre-Gilles de Gennes برنده جايزه نوبل و بنيان‌گذار ژورنال فيزيک اروپا (EPJE) است.

[21]. Max Planck Institute for Dynamics and Self-Organization.

[22]. Nature communications.

[23]. http://www.faratab.com/news1458/

[24]. Alfred P. Sloan Award.

[25]. Packard Foundation Award.

[26]. شبکه ايرانيان براي دانش و نوآوري با نام اختصاري (NIKI) را گروهي از دانشمندان ايراني از دانشگاه‌هاي معتبر آمريکا و اروپا تشکيل داده‌اند. هدف از اين شبکه گسترش همکاري‌هاي علمي بين جامعه علمي ايراني‌هاي داخل و خارج از کشور و آشنايي با ظرفيت‌ها و دستاوردهاي علم و فناوري به‌منظور پيشرفت علمي کشور است.

[27]. AMS Leonard Eisenbud Prize.

[28]. جايزه‌اي علمي است که به پيش‌برندگان دانش در زمينه‌هاي شيمي محاسباتي، فيزيک نظري و رياضيات اهدا مي‌شود. اين جايزه به‌افتخار پل ديراک (Paul Dirac)، فيزيکدان نظري قرن بيستم نام‌گذاري شده است.

[29]. National Academy of Sciences.

[30]. جايزه «پيشگامان علم» (Breakthrough Prize) يکي از بزرگ‌ترين و گران‌ترين جوايز علمي جهان بزرگ‌ترين جايزه علمي جهان است که از سال 2012 کار خود را آغاز کرده  و درعين‌حال يکي از مهم‌ترين جوايز علمي تازه بنياد به شمار مي‌رود. اين جايزه از سوي غول‌هاي فناوري‌هاي نو ازجمله مديران فيس‌بوک، گوگل و چندين شرکت فناوري بزرگ ديگر براي سرمايه‌گذاري و قدرداني از توسعه پژوهش‌هاي بنيادي تأسيس‌شده است. کامران وفا، به همراه اندرو اشترومينگر و جوزف پولچينسکي که از پيشگامان نظريه ريسمان هستند، برنده جايزه 2017 در رشته فيزيک بنيادي بودند. نيما ارکاني ديگر ايراني است که در سال 2012 اين جايزه را به دست آورده است.

[31]. جايزه دني هينمن  (Dannie Heineman Prize) در فيزيک رياضي جايزه‌اي است که از سال 1959 هرسال توسط موسسه فيزيک آمريکا و انجمن فيزيک آمريکا به دست‌آوردهاي برجسته در فيزيک رياضي اهدا مي‌شود.

[32]. Vafa-Witten theorem.

[33]. . Gopakumar–Vafa conjecture.

[34]. ادوارد ويتن از موسسه مطالعات پيشرفته پرينستون امريکا و پائول تاونسند از دانشگاه کمبريج، بعد فضايي ديگري را نيز به نظريه ريسمان‌ها اضافه کرده و نظريه ديگري به نام نظريه M را ارائه دادند. اما به‌رغم موفقيت‌هاي ارزنده اين نظريه، بازهم يک سري تناقضات وجود داشت. پروفسور وفا و همکارش رابرت برندنبرگر با ارائه نظريه F يک بعد جديد به نظريه M اضافه کرد و تصويري 12 بعدي از جهان ارائه داد. اين نظريه با بعد اضافي خود، مسائل باقي‌مانده در نظريه M را به‌خوبي حل مي‌کند. بعد اضافي مطرح‌شده در نظريه F، بعد مکاني نيست بلکه احتمال دوبعدي بودن زمان را مطرح کرد.

[35]. برگرفته از سايت گوگل اسکولار.

[36]. Stewart Ballentine.

[37]. Fany & John Hertz Foundation.

[38]. Fredrick Ives.

[39].  سخنان رهبر انقلاب در ديدار با جمعي‌ از برگزيدگان‌ المپيادها‌‌ و ممتازان آزمون‌هاي‌ سراسري در مهرماه 1381 برگرفته از پايگاه اطلاع‌رساني دفتر مقام معظم رهبري به آدرس اينترنتي: http://www.leader.ir/fa/archive