سرفصل: تعريف عمليات حرارتي

نمونه6- عنوان مطلب درسي: توضيح و تعريف عمليات حرارتي

گرم و سرد کردن زمان‌بندي‌شده فلزات، سراميک‌ها و آلياژها به‌منظور به دست آوردن خواص مکانيکي و فيزيکي مطلوب را عمليات حرارتي مي‌نامند. عمليات حرارتي نوعي اصلاح ساختار براي تغيير خواص فيزيکي، شيميايي، مکانيکي و به‌ويژه متالورژيکي مواد هست. عمليات حرارتي براي مواد غيرفلزي مانند شيشه‌ها و شيشه-سراميک‌ها نيز بکار مي‌رود.

دلايلي که باعث انجام عمليات حرارتي مي‌شوند به شرح زير است:

تنش‌زدايي (تنش‌هاي ناشي از فرآيندهاي توليد).

ريز کردن دانه‌ها به‌منظور افزايش هم‌زمان استحکام و انعطاف‌پذيري.

افزايش مقاومت به سايش با ايجاد لايه سخت بر سطح و در عين حال افزايش مقاومت به ضربه با به وجود آوردن مرکز نرم‌تر در داخل قطعه.

بهبود خواص فولاد به‌منظور اقتصادي کردن در نتيجه جايگزيني بعضي از انواع ارزان‌تر فولاد به‌جاي انواع گران آن.

افزايش ميزان جذب انرژي ضربه فولاد به‌منظور جلوگيري از شکست آن.

بهبود قابليت تراشکاري در فولادهاي ابزار در راستاي افزايش عمر ابزار.

بهبود خواص الکتريکي در جهت رسانايي بهتر.

تغيير يا بهبود خواص مغناطيسي (به‌عنوان مثال براي استفاده در روتور و استاتور).

عنوان جهت الهي بحث: گرم و سرد شدن زمان‌بندي‌شده زمين

نمونه‌اي از گرم و سرد شدن زمان‌بندي‌شده را در خلقت الهي و تغيير دماي زمين در فصول مختلف سال مشاهده مي‌کنيم. اين سرد و گرم شدن زمين از جهت زمان‌بندي چنان حساب شده است که اگر يکي از فصول سال نبود ساکنان زمين نعمت‌هاي بسياري را از دست مي‌دادند.

امام صادق g مي‌فرمايند: « به گرما و سرما بيانديش که چگونه با کمک يکديگر عالم را مورد دادوستد (و تحت تأثير) خود قرار مي‌دهند و آن را دگرگون مي‌کنند. اين دگرگوني در فزوني، کاستي و اعتدال براي برقرار شدن فصل‌هاي سال و مصالح ديگر سرد شدن و گرم شدن است.»[1]

سرفصل: نرم کردن، آنيلينگ

نمونه7- عنوان مطلب درسي: تعريف

آنيل کردن در علم مواد، به فرآيندي مي‌گويند که موجب کاهش سختي و افزايش شکل‌پذيري مي‌شود. اين فرآيند شامل حرارت دادن ماده تا دمايي مناسب، نگه‌داري در آن دما در زمان مشخص و کافي و سپس سرد کردن آن با سرعت مناسب تا دماي محيط است. اين عمليات عموماً براي نرم کردن مواد فلزي انجام مي‌شود و در نتيجه‌ي آن، خواصي مانند قابليت ماشين‌کاري، خواص الکتريکي، قابليت کار سرد، بهود و ميزان تنش‌هاي پسماند کاهش مي‌يابد[2].

عنوان جهت الهي بحث: عوامل رقت قلب

در آيات و روايات دل انسان هم به سختي و نرمي توصيف شده است، قرآن کريم دل برخي انسان‌ها را چون سنگ، سفت‌وسخت توصيف مي‌کند: «قست قلوبکم...کالحجاره؛[3] سپس قلب‌هاي شما چون سنگ، سخت شد.»

اما همان‌گونه که عواملي مانند حرارت، فلزات را با تمام سختي‌شان نرم مي‌کند، در آيات و روايات هم راهکارهايي براي نرم شدن دل بيان‌شده است، چنانکه پيامبر خدا a به مردي که از سخت‌دلي خود نزد آن حضرت شکايت کرد، فرمودند: اگر مي‌خواهي دلت نرم شود، مستمند را اطعام کن و بر سر يتيم دست نوازش بکش،[4] همچنين در حديث ديگري فرمودند: «دل‌هاي خود را به رقّت خو دهيد و زياد بينديشيد و از خوف خدا بسيار بگرييد.»[5]

سرفصل: سخت کردن

نمونه8- عنوان مطلب درسي: تعريف

در بسياري از کاربردهاي صنعتي نياز به قطعاتي است که سختي و استحکام بالايي داشته باشند؛ لذا فرآيندي بنام سخت‌کاري به اين منظور استفاده مي‌شود.

سخت‌کاري نوعي عمليات حرارتي است که در آن با استفاده از يک سيکل عمليات حرارتي مناسب با تغيير ساختار فولاد، سختي افزايش و چقرمگي کاهش مي‌يابد. لازم به ذکر است که در اين نوع عمليات حرارتي ترکيب شيميايي داخل قطعه تغيير نمي‌کند.

عنوان جهت الهي بحث: صلابت مؤمن

ايمان به خدا يکي از عوامل صلابت و پايداري در دين است چنان‌که خداوند مي‌فرمايد: «انّ الَّذِينَ قالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقامُوا تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلائِكَةُ أَلاَّ تَخافُوا وَ لا تَحْزَنُوا وَ أَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ؛[6] كسانى كه گفتند پروردگار ما خداوند يگانه است سپس استقامت كردند، فرشتگان بر آن‌ها نازل مى‏شوند كه نترسيد و غمگين مباشيد و بشارت باد بر شما به آن بهشتى كه به شما وعده داده شده است. »

چه تعبير جامع و جالبى كه در حقيقت همه نيكى‏ها و صفات برجسته را در بر دارد، نخست دل به خدا بستن و ايمان محكم به او پيدا كردن، سپس تمام زندگى را به رنگ ايمان در آوردن و در محور آن قرار دادن‏

بسيارند كسانى كه دم از عشق اللَّه مى‏زنند، ولى در عمل استقامت ندارند، افرادى سست و ناتوانند كه وقتى در برابر طوفان شهوات قرار مى‏گيرند با ايمان وداع كرده و در عمل مشرك مى‏شوند و هنگامى كه منافعشان به خطر مى‏افتد همان ايمان ضعيف و مختصر را نيز از دست مى‏دهند.

حضرت على g  در يكى از خطبه‏هاى نهج‌البلاغه اين آيه را با عبارت گويا و پر معنايى تفسير مى‏كند و بعد از تلاوت آن مى‏فرمايد: «شما گفتيد پروردگار ما« اللَّه» است اكنون بر سر اين سخن پايمردى كنيد، بر انجام دستورهاى كتاب او و در راهى كه فرمان داده و در طريق پرستش شايسته او، استقامت به خرج دهيد، از دايره فرمانش خارج نشويد، در آئين او بدعت مگذاريد و هرگز با آن مخالفت نكنيد»[7] و[8]

[1]. «إعتَبِر بِهذهِ الحَرِّ و البَردِ كَيفَ يَتَعاوَرانِ العالَمَ و يَتَصِّرفانِ، هذا التَّصَرُّفُ فِي الزِّيادَةِ و النُّقصانِ و الإعتِدالِ لإِقامَةِ هذِهِ الأزمِنَةِ الأربعَةِ مِنَ السَّنَةِ و ما فيهِما مِنَ المَصالِحِ»  (توحيد مفضل به نقل از بحارالانوار، ج3، ص118).

[2].Iintroduction to physical metallurgy, pp. 124 -136.

[3]. بقره:74.

[4]. لمّا شَكا إلَيهِ رجُلٌ قَساوَةَ قَلبِهِ ـ : إذا أرَدتَ أن يَلينَ قَلبُكَ فَأطعِمِ المِسكينَ و امسَحْ رَأسَ اليَتيمِ (مشکاة الانوار، ص167).

[5]. «عَوِّدُوا قُلوبَكُمُ الرِّقَّةَ، و أكثِرُوا مِن التَّفَكُّرِ و البُكاءِ مِن خَشيَةِ اللّه» (بحارالانوار، ج70، ص81).

[6].  فصلت: 30.

[7].  وَ قَدْ قُلْتُمْ رَبُّنَا اللَّهُ فَاسْتَقِيمُوا عَلَى كِتَابِهِ وَ عَلَى مِنْهَاجِ أَمْرِهِ وَ عَلَى الطَّرِيقَةِ الصَّالِحَةِ مِنْ عِبَادَتِهِ ثُمَّ لَا تَمْرُقُوا مِنْهَا وَ لَا تَبْتَدِعُوا فِيهَا وَ لَا تُخَالِفُوا عَنْهَا»  (نهج‌البلاغه خطبه 176، ص253).

[8].  تفسير نمونه ، ج‏20 صص 269- 271.