پيشرفت‌هاي صنعت هوافضاي کشور
1401/07/26 09:34فصل قبل
ساخت انواع هواپيماهاي جنگنده
با توجه به تحريم تسليحاتي کشور و عدم امکان تأمين مطمئن هواپيماي رزمي مطلوب از خارج از کشور، در انتهاي جنگ تحميلي طرح‌هاي ميان‌مدت و بلندمدتي تعريف شد که امري بلندنظرانه و ستودني بود. اين برنامه بر اساس مهندسي معکوس هواپيماي جنگنده اف-5 تايگر در سال 1366. تا 1367 شکل گرفت. جنگنده اف-5 به عنوان يک هواپيماي کوچک و چابک توانايي انجام مأموريت‌هاي مختلف رزم هوايي نزديک، تهاجمي و بمباران سبک را داشت که تعداد زيادي از انواع مختلف آن پيش از انقلاب خريداري شده بود و به دليل نداشتن پيچيدگي‌هاي زياد نسبت به 2 گونه ديگر هواپيماي رزمي موجود در ايران يعني اف-4 فانتوم و اف-14 تامکت گزينه مناسبي براي قرار گرفتن به عنوان پايه برنامه ساخت جنگنده در ايران محسوب مي‌شد.
اولين هواپيماي جنگنده ايراني هواپيماي آذرخش بود که اين پروژه بر مبناي ساخت داخلي هواپيماي اف-5ئي تعريف شده بود. طرح ساخت هواپيماي مذکور به تعداد 30 فروند در دستور کار نيروي هوايي ارتش جمهوري اسلامي ايران قرار گرفت و در ابتداي کار سه فروند از هواپيماهاي سانحه ديده و خارج از رده به عنوان نمونه‌هاي تحقيقاتي طي چند سال و بدون کمک متخصصان خارجي بازسازي کامل شده و به ناوگان هوايي ارتش ملحق شدند. در مشخصات اعلام شده از اين جنگنده مواردي همچون سقف پرواز حدود 17هزار متر و سرعت 1.7 برابر سرعت صوت به چشم مي‌خورد. بديهي است اين سرعت بالا نياز به يک موتور قوي و بدنه‌اي مستحکم دارد تا بتواند علاوه بر اينکه تنش‌هاي فوق‌العاده زياد بر خود را تحمل کند همچنين در دماهاي فوق‌العاده پايين هوا در ارتفاع بالا مقاومت کند. لذا انتخاب آلياژ مناسب براي ساخت قطعات موتور و بدنه و همين‌طور فرآيند توليد اعم از شکل‌دهي، ريخته‌گري، پوشش دهي و جوشکاري بسيار مهم و پيچيده است که الحمدالله در داخل انجام شده است.
پس از راه افتادن پروژه آذرخش طرح‌هايي براي بهسازي عملکرد آن در دستور کار قرار گرفت که در سال 1380 به طرح جنگنده صاعقه منجر شد. صاعقه بر اساس نمونه تک نفره جنگنده اف-5 يا آذرخش توسعه‌يافته و تفاوت ظاهري بارز آن در بهره‌مندي از 2 سکان عمودي زاويه‌دار به بيرون بود. اين هواپيما در بهمن 82 اولين پرواز خود را انجام داده و پس از چند ماه آزمايش در تيرماه 1383 در جريان بازديد فرمانده معظم کل قوا از پايگاه شکاري همدان به‌طور رسمي به يگان‌هاي پروازي نيروي هوايي ارتش ملحق شد.[1]
طراحي و ساخت بالگرد
پيش از انقلاب تعداد قابل‌توجهي بالگرد کبرا از نمونه دوموتوره خريداري شده و به مرور در پايگاه‌هاي مختلف هوانيروز نظير کرمانشاه، اصفهان و مسجد سليمان وارد خدمت شدند. اين مدل بالگرد کبرا براي تفنگداران دريايي آمريکا و پرواز در محيط‌هاي دريايي بر اساس نمونه‌هاي تک موتوره اين بالگرد ساخته شده بود. حدود 200 فروند بالگرد کبرا به ايران تحويل داده شد که از نمونه ارتقاء داده شده بودند و حدود 60 فروند آن‌ها توانايي شليک موشک تاو را داشتند.
هشت سال جنگ تحميلي در يک گستره 1200 کيلومتري از مرزهاي کشور و درگير بودن چند صد کيلومتر از عمق داخل کشور تا چند سال اول جنگ، نياز به حضور گستره نيروهاي زميني داشت. بديهي است پشتيباني هوايي چه از نوع ترابري و چه رزمي نقش مهمي در حفظ خطوط دفاعي، اجراي مقدمات عمليات‌هاي کوچک و بزرگ، پشتيباني از نيروها در طي هر عمليات و پس از آن درزمينه‌هاي انهدام واحدهاي دشمن، حمل نيرو و مهمات، تخليه مجروحين و شهدا و... در اين همه سال داشته است.
با پايان يافتن 8 سال نبرد سنگين و فرسايشي، کبراهاي ايران نيز وارد دوره بازسازي و بعدها بهسازي شدند. اين فعاليت‌ها شامل تمام اجزاي بالگرد شامل موتور، سازه، بدنه، سامانه‌هاي سلاح و اويونيک بود. امروزه بيش از 70 درصد از حدود 2500 قطعه موجود در بالگردها شامل قطعاتي از موتور، بال و بدنه که عمدتاً از آلياژهاي سبک خانواده آلومينيم منيزيم و تيتانيوم است در کشورمان ساخته مي‌شود.
چندي پيش نيز 10 فروند بالگرد توفان که گونه‌اي مشابه کبرا است به يگان‌هاي عملياتي تحويل داده شد. اين بالگردها، جديد ساخت بوده‌اند و شامل بازسازي بالگردهاي آسيب ديده نمي‌شدند. تمامي اين ده فروند داراي سامانه هدف‌گيري موشک ضدتانک در دماغه خود هستند. هر چند بالگردهاي توفان، تفاوت ظاهري بخصوصي با کبراهاي قبلي ندارند اما تفاوت‌هايي در برخي ادوات داخل اتاقک خلبانان ديده مي‌شود[2].
[1]. https://www.mashreghnews.ir/news/390105.
[2]. https://www.hamshahrionline.ir/news176129.