مقدمه
1401/09/28 14:36فصل قبل
علم از نظر اسلام، نور و روشنایی است و با علم شما می‌توانید از حقیقت، پرده بردارید و آنرا از حجاب به در آورید. به تعبیر قرآن، علم، نوری است كه خداوند در قلب فرد مومن می‌تاباند.
آری صنع احسن عالم کیانی و نظم اتَمّ نظام ربّانی بر اساس استوار حساب و اندازه است. تار و پود فعل حق تعالی شأنه حساب و اندازه است که در متن خلقت عالم و آدم پیاده شده است[1] و خلاصه اینکه مبنای کلمات کتاب تکوینی و تدوینی نظام هستی مبتنی بر اساس استوار ریاضیات است.
علم به قوانین حسابی و قواعد مسائل عددی در تقویت نفس انسانی از عظیم‌ترین مسائل است به خصوص علم هندسه که در تعدیل و تقویم ذهن و فکر و قلم و بیان تأثیری به سزا دارد.
حکما و فلاسفه بزرگ گفته‌اند:
«برای رسیدن به معرفت، حقایق اشیاء فکر را باید به علوم ریاضی ورزش داد. علوم ریاضی برای حکیم به مثابت مَسطَره[2] برای خطاط است. هم‌چنان که مسطره؛ مشّاق[3] را از کجی و بی‌نظمی در کتابت حروف و انحراف سطور حافظ است؛ علوم ریاضی نیز فکر را از خطا و اعوجاج و انحراف باز می‌دارند و به آن استقامت و اعتدال می‌دهند. انسان‌های ورزیده در علوم ریاضی؛ عموماً صاحب رأی صائب و نظری ثاقب و کم‌گوی وگزیده‌گوی و دیر‌گوی و نکوگوی می‌شوند».
عالِم ریاضی با كشف قوانین موجود در طبیعت كه خالق این قوانین خداوند است می‌تواند به خوبی پرده از حجاب آنچه پنهان است بردارد و باید بداند كه او نیست كه این قوانین را در طبیعت نهاده است بلكه او فقط آن‌ها را كشف می‌كند، و اگر هم بخواهیم به گونه‌ای دیگر بگوییم، باید گفت كه او با توان و نیروی خدادادی این كار را می‌كند.
علاوه بر اینكه این علم امروزه جای خود را در تمام عرصه‌های زندگی بشر باز كرده است باید گفت كه چون علم است و جنبه واقع‌نمایی دارد، بهتر می‌تواند حضور خداوند را نشان دهد هر چند كه این احساس حضور خداوند بدون خواندن ریاضی هم حاصل می‌گردد اما نكته قابل تأمل این است كه هر چه علم انسان بیشتر و دقیق‌تر باشد بهتر می‌تواند از رموز این عالم پرده بردارد و خدا را بیشتر احساس كند.[4]
بین رشته‌های علمی که بشر در طول هزاران سال به وجود آورده، ریاضیّات جایگاه مخصوص و مهمّی را به دست آورده است. نظمی كه در ریاضیات دنبال می‌شود و حاكی از نظم دنیای بیرونی و نظام تكوین است، خود یكی از بهترین دلیل‌ها برای شناخت خداوند خواهد بود. ریاضیات علم نظم است و موضوع آن یافتن، توصیف و درك نظمی است كه در وضعیت‌های به ظاهر پیچیده نهفته است و ابزارهای اصولی این علم، مفاهیمی هستند كه ما را قادر می‌سازند تا این نظم را توصیف كنیم.
از دیگر سو از جمله الزامات اسلامی شدن دانشگاه‌ها، ورود مفاهیم قرآنی در کتاب‌های درسی و البته به تناسب است. این کار مطمئناً باید توسط خبره‌های این کار انجام شده و این ارتباط دائمی باشد. به فرمایش مقام معظم رهبری شکل و محتوای آموزشی با هدف‌های امروز کشور ما و با آرمان‌های جمهوری اسلامی منطبق نیست. مجموعه این نکات، ضرورت انجام کاری را در راستای جهت‌گیری الهی ـ فرهنگی در تدریس رشته‌های دانشگاهی و به ویژه ریاضیات ایجاب نموده است.
آنچه در ادامه خواهد آمد تلاشی برای نشان دادن بخش‌هایی از معارف الهی به یاری ابزار منطق ریاضی و به قدر وسع است، زیرا گاهی یک معلم ریاضی، یک معلم فیزیک، یک معلم فارسی و ادبیات هم با یک نکته‌‌گویی بجا و یک تک مضراب می‌تواند تفکر دینی را در عمق دل شاگرد و مخاطب خود جا دهد تا یادش نرود.
کار تحقیقی که انجام شده و در دست شماست اقدامی است تا به بهانه سرفصل‌های درس ریاضی عمومی، تاملی در برخی از معارف اسلامی هم داشته باشیم. هرچند در این ماجرا از «جهتی» تمثیل، تشبیه، تصویر و یا نموداری از یک بُعد، مطلبی را بهتر القا می‌کند، در حالی که ممکن است از جهاتی، مخاطب را دور کند. امید است که این تلاش فرصتی برای این امر ایجاد کرده باشد.
در پایان بر خود واجب می‌دانيم که از آقايان دکتر بیژن دواز، دکتر حسین خورشیدی، حجت‌الاسلام دکتر مسلم زمانیان، آقاي دکتر حسن رسولی و همچنین حجت‌الاسلام سید علی‌اصغر علوی به علت شرکت در جلسات و ارائه نظرات مؤثر جهت بهبود کيفيت کتاب، نهايت تشکر را داشته باشيم.
[1]ـ یازده رساله فارسی(منطقی، فلسفی، عرفانی)، ص593.
[2]ـ به مانند خط کش.
[3]ـ مشق دهنده، تعلیم دهنده، تند نویس. فرهنگ عمید.
[4]ـ به نقل از سایت پرسمان http: //www. maaref. porsemani. ir/node/1665