همان گونه که در پيشگفتار کتاب بيان شد، معلم و استاد علاوه بر نقش آموزشي نقش تربيتي نيز دارد بلکه به دليل تقدّم تربيت و اخلاق بر دانش (به معناي اطلاعات)، نقش تربيتي وي مهم تر و مقدّم بر نقش آموزشي است. همچنين گفته شد که نقش تربيتي معلم و استاد مي‌تواند در قالب رفتاري يا گفتاري باشد. از آن‌جا که رسالت  اين کتاب کمک به مدرّسان محترم در ايفاي نقش تربيتي در قالب گفتاري است، از اين رو در کتاب حاضر فقط به مباحث گفتاري پرداخته شده است و  بخش رفتاري به کتاب‌ها و منابع مربوطه ( مانند آداب تعليم و تربيت يا اخلاق حرفه اي)که در اين زمينه وجود دارد يا مي‌تواند تأليف شود، واگذار شده است اما چون بخش رفتاري بسيار مهم و تأثيرگذار است و بدون آن، گفتار معلم و استاد کم تأثير يا  بي تأثير مي‌شود و حتي ممکن است گاهي نتيجه عکس بدهد؛ برخي نکات به صورت فهرست وار ذکر مي‌شود. اميد آن‌که خداوند متعال به خوانندگان عزيز توفيق عمل عنايت فرمايد.

برخي از وظايف معلمان و استادان که عمل به آن در تربيت دانشجويان اثر دارد:

 خوش اخلاقي و خوش رفتاري

 تواضع با حفظ جايگاه و وقار استادي

 رعايت اصول و عدالت ( ظلم نکردن به دانشجو)

 رعايت تساوي و مواسات بين دانشجويان در ياد دادن و حتي نگاه کردن به آن ها

 دوري از مواضع تهمت

 نظم در ورود و خروج

 حضور در کلاس با مطالعه ي قبلي

 اخلاص در عمل ( اخلاص در تدريس و...)

 رعايت احکام شرعي

 سخاوت علمي (انفاق علم)

 خوش زباني و عفت کلام

 آراستگي

 جرأت علمي (مقلّد نبودن در مسائل علمي)

 آزاد انديشي (جزم انديش نبودن)

 شجاعت علمي (اعتراف به اشتباه، اعتراف به درست بودن نظر دانشجو در جاي خود، گفتن «نمي دانم» در مواقع لزوم)

 پاک و با صفا بودن (داشتن معنويت)

 صداقت

 اهل عمل بودن

 وارستگي(دنيا پرست نبودن)

 ادب

 استمرار علم آموزي ( به روز بودن اطلاعات رشته تخصصي خود)

 پرهيز از جدل و ستيز در بحث

 اطمينان از صلاحيت علمي خود براي تدريس درس مربوطه

 عشق و علاقه به علم و معلّمي

 دوست داشتن دانشجويان خود و دلسوزي نسبت به آنان

 توجه به حالات روحي و مشکلات احتمالي دانشجويان در حدّ امکان

 اطلاع از نام و مشخصات دانشجو

 در نظر گرفتن استعداد دانشجويان هنگام تدريس

 احترام به دانشجو و اهميت دادن به افکار و نظرات او

 خودداري از قبول انواع هدايا مگر در صورتي که دانشجو انتظار بي‌جايي نداشته باشد و استاد مطمئن باشد بر قضاوت و نمره دهي او تأثيري ندارد.

 ارجاع دادن به استاد بهتر در صورت لزوم

 ياد کردن ساير اساتيد و همکاران به نيکي

 تکريم و احترام نسبت به دانشمندان از جمله دانشمندان رشته خود

 تقبيح و تحقير نکردن علومي که خود در آن‌ها تخصص ندارد

 وقار و متانت

 تعيين و تنظيم نحوه نشستن خود و دانشجويان

 احترام ويژه به شاگردان با فضيلت و قدرداني از امتيازات آن ها

 استفاده از بهترين قواعد و روش تدريس و تفهيم

 توجه به فضا، هوا، دما و نور کلاس و مباحث مهندسي فاکتورهاي انساني (ارگونومي)

 رعايت تناسب صدا با محيط درس

 مراعات کلاس‌هاي مجاور

 آماده کردن کلاس براي مدرّس بعدي ( پاک کردن تخته سفيد و...)

 اهميت دادن به نظم دانشجويان در ورود و خروج، رعايت سکوت و...

 حوصله  و مدارا در پاسخگويي به سوألات دانشجويان

 ايجاد روحيه پژوهشگري و تحقيق در دانشجويان به جاي روحيه حفظ کردن

 تربيت عقلاني دانشجو و پرورش عقل وي در کنار آموختن علم

آغاز کلاس با آيه‌اي از قرآن مجيد

 اعلان پايان کلاس با دعا يا صلوات

 توقف در کلاس بعد از پايان درس

اساتيد محترم مي‌توانند براي مطالعه بيشتر به کتاب‌هاي مربوطه از جمله ترجمه کتاب مُنيه المُريد تأليف شهيد ثاني که با نام آداب تعيلم و تربيت در اسلام توسط حجت الاسلام و المسلمين دکتر سيد محمد باقر حجتي ترجمه شده است، مراجعه نمايند[1].

[1]. لازم به ذکر است، بيشتر موارد بالا، از کتاب مذکور استخراج شده است.