اهداف علم مهندسي نساجي از ديدگاه الهي و غير الهي
1401/08/10 14:54فصل قبل
عقايد و باورهاي يک محقق علاوه بر تأثيري که بر زندگي وي دارد رويکرد علمي و تحقيقي، نحوه آموزش و تعليم و استفاده‌هايي را که او از علم خود خواهد داشت تحت تأثير قرار مي‌دهد. در طول تاريخ علم، دانشمنداني را مي‌شناسيم که ثمره علمي آن‌ها تاکنون بشر را منتفع ساخته و در کتب و محافل علمي از آن‌ها به نيکي ياد مي‌شود و براي ايشان در سراسر دنيا مجالس بزرگداشت و يادبود برگزار گرديده و در نام‌گذاري آثار از نام آن‌ها استفاده مي‌شود؛ در مقابل با عالماني روبرو هستيم که نتيجه تحقيق علمي آن‌ها چيزي جز ضرر و زيان براي بشر نيست. از سوي ديگر دانشمنداني را مي‌شناسيم که عمر خود را بدون هيچ چشم داشت مادّي وقف دستيابي به کشفيّاتي نموده اند که براي جامعه انساني پيام آسايش و زندگي سالم را به ارمغان آورده است.
همان‌گونه که نگاه انساني و غير انساني بر فعاليت‌هاي دانشمندان اثر دارد، نگاه الهي و غير الهي نيز بر فعاليت‌هاي آنان اثر دارد. اگر نگاه عالم يک علم، غير الهي و مادّي گرايانه باشد ؛ به گونه‌اي که انسان را حيواني مانند ساير حيوانات و محصول تصادف و تکامل (بدون نقش خداوند) بداند و زندگي را منحصر در زندگاني دنيايي بداند که از آن هر چه بيشتر لذّت ببرد سود برده و اگر لذّت نبرد از دستش رفته است؛ علم خود را در مسيري به کار مي‌گيرد که بتواند بهره مادي بيشتري از اين چند روزه ي دنيا ببرد، به همين دليل آنچه توليد مي‌کند در راستاي بندگي بهتر نيست (چون بندگي را قبول ندارد ) و نيز با فطرت هماهنگي ندارد چون براي انسان معتقد به فطرت نيست؛ به همين خاطر اقدامات او فقط در راستاي بُعد مادّي است. اما اگر نگاه او الهي باشد، اهدافي را که دنبال مي‌کند و استفاده‌اي که از علم خود مي‌برد هماهنگ با اين نگاه است.
هدف دانش نساجي توليد منسوجاتي با کيفيت بالا، کم هزينه و کم ضرر است بايد توجه داشت که اين اهداف به عنوان اهداف نهايي براي مهندس نساجي متصور نيست و به نوعي مي‌توان آن‌ها را اهداف مياني ناميد. اين اهداف مياني خود تابع اهداف بالاتري هستند که همان اهداف نهايي اند. در واقع اهداف نهايي باعث تمايز نگاه الهي و غيرالهي در اين علم مي‌شوند. هدف نهايي در نگاه غيرالهي مي‌تواند شامل موارد زير باشد:
خدمت به بشر در ازاي دريافت هزينه،کسب ثروت و شهرت، رسيدن به اطلاعات جديدتر براي دستيابي به کاربردهاي نوين (ارزش ابزاري علم)، آسايش، توسعه و برتري علمي که همه اين امور بدون در نظر گرفتن رضاي خدا و سعادت اخروي است. لازم به ذکر است که نگاه غير الهي مختص کفار نيست و گاهي انسان مؤمن غافل نيز گرفتار آن مي‌شود.
درحالي‌که هدف نهايي در نگاه الهي مي‌تواند شامل موارد زير گردد:[1]
شناخت عظمت خداوند و نظم عالمانه و حکيمانه آفرينش، خدمت به بشر (گره گشايي از کار خلق[2])، رسيدن به علم و آگاهي بيشتر و در صورت امکان دستيابي به کاربردهاي نوين (ارزش ذاتي علم)، برتري علمي با در نظر گرفتن ارزش‌هاي اخلاقي، انجام واجب کفايي و امرار معاش و همه اين امور با در نظر گرفتن رضاي خدا و سعادت اخروي است.
بنابراين در نگاه الهي خدمت به بندگان خداوند از کسب درآمد و ارتزاق مهم تر است[3] اگر چه با هدف جانبي امر ارتزاق و معيشت منافات ندارد. اما نکته مهمتر آن که در نگاه الهي، خدمت به انسان‌ها صرفاً براي ارضاي حس نوع دوستي نيست بلکه علاوه بر اين‌ها براي رضايت خداوند و سعادت اخروي است و اين نکته تفاوت اصلي در نگاه الهي و غيرالهي است.
توجه داشته باشيم ممکن است « انسانيت، منهاي رضاي خدا و منهاي توجه به آخرت»، در حرف يا عمل مورد قبول افراد خدا ناباور قرار گيرد اما با نگاه توحيدي سازگار نيست. اگر کسي خداباور است چرا بايد انسانيت را منهاي خدا و آخرت مدّ نظر قرار دهد؟ بدون شک چنين کسي انسانيت و اخلاق را هديه الهي و در راستاي رضاي خدا مي‌داند.
[1]. ازاهداف مياني نساج موحد مي‌تواند «حسن» باشد .ارزش هرکس به آنچه که در آن رعايت حسن کرده است هست.
انسان صادراتي دارد.افعال و نياتش از او صادر مي‌شود. نساج موحد در پي نيکو کردن اين دو قسم صادرات وجودي خود است.لذا او هم در پي تحصيل «حسن فعلي» يا همان اتقان و حکيمانه بودن عمل است و مي‌کوشد که جنسي را توليد کند که در حد عالي از کيفيت ممکن با توجه به شرايط مالي، مواد اوليه و غيره باشد و هم در پي تحصيل «حسن فاعلي» يا همان نيت نيکو از عمليات نساجي خود است که اين بخش دوم از صادرات نفس او يعني نيت نيکو در واقع به منزله روح کار است و بخش کيفي منسوج و امثال آن بمنزله جسم نيت نساج در کالاي توليدي او اثر مهمي دارد.به دلالت آيه شريفه إِنْ مِنْ شَيْ‌ءٍ إِلَّا عِنْدَنا خَزائِنُهُ هرچيزي و هر کلايي حقيقتي دارد .
[2]. با توجه به اين که علوم و فنون نساجي تأثير بسيار زيادي در زندگي روزه مره مردم دارد و همه مردم در تمام لحظه‌هاي زندگي خود با توليدات نساجي سر و کار دارند مي‌توان دانشجويان را به اين نکته توجه داد تا با توليد منسوجات مناسب، زندگي راحت و بدون ضرر براي آنان فراهم کنند که يکي از بزرگترين اهداف دين و عقل خدمت به خلق خداست و خداوند پاداش‌هاي دنيوي و اخروي براي آن قرار داده است و روايات زيادي در مورد خدمت به انسان‌ها داريم .*
[3]. براي اين‌که پذيرش اين عنوان براي مخاطب سهل باشد مي‌توان عبارت را اين‌گونه آورد: در واقع نگاه انساني که به دنبال عبوديت است هم جنبه کسب درآمد الهي است کما اين‌که روايات متعددي به اين معنا اشاره دارد من جمله ح 8683 کافي شريف: کان ابوالحسن g يقول المصلدف اغد الي عزک يعني السوق يا ح 3719 من لا يحضر: آني ابو عبدالله g و قد تاخرت عن السوق فقال لي «اغد الي عزک»، و هم جنبه خدمت به خلق اما در صورت تعارض بين اين دو جنبه يعني در صورتي که يا بايد درآمد را گرفت و يا خدمت به خلق را نمي‌توان بين اين دو جمع کرد-خدمت به خلق رجحان دارد.