3-9- نام درس: بوم‌شناسي حيات وحش
1401/09/27 14:05فصل قبل
3-9- نام درس: بوم‌شناسي حيات وحش[1]
سرفصل درس:
تعاريف و مفاهيم پايه در بوم‌شناسي حيات‌وحش *
تکامل و بوم‌شناسي
رفتار‌شناسي مهره‌داران
سازگاري
عوامل مؤثر بر پراکنش و الگوي مکاني جانوران
عوامل وابسته به تراکم
تنظيم جمعيت
دموگرافي جمعيت
الگوهاي رشد جمعيت
جداول عمر و پويايي‌شناسي جمعيت
رقابت و طعمه خواري و مدل‌هاي رياضي آن
غناي گونه‌اي
يکنواختي
تنوع
فراواني
آشيان بوم‌شناختي
3-9-1- سرفصل: تعاريف و مفاهيم پايه در بوم‌شناسي حيات‌وحش
3-9-1-1- مطلب علمي: تعريف جمعيت
واحد بررسي بوم‌شناسي مهره‌داران «جمعيت» است. جمعيت يعني شماري از افراد که در يک مکان و زمان با يکديگر زيست مي‌کنند. خداوند متعال به زيبايي توجه همگان را به گروه‌هاي جانداران (جمعيت‌ها) جلب و به اين واژة کليدي اشاره کرده است:
Pوَ مَا مِنْ دَآبَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لَا طَائِرٍ يطِيرُ بِجَنَاحَيهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثَالُکم مَّا فَرَّطْنَا فِي الْکتَبِ مِن شَي‌ءٍ ثُمَّ إِلَي رَبِّهِمْ يحْشَرُونَO (انعام: 38)
«و هيچ جنبنده‌اي در زمين و هيچ پرنده‌اي که با دو بال خود پرواز مي‌کند نيست، مگر اين که آن‌ها نيز مانند شما امّت‌هايي (گروه‌هايي) هستند.»
علامه طباطبايي دربارة جماعت بودن جانوران در ذيل اين آيه مي‌نويسد:
«اين آيه خطابش به مردم است و مي‌فرمايد حيوانات زميني و هوايي همه امّت‌هايي هستند مثل شما مردم و معلوم است که اين شباهت تنها از اين نظر نيست که آن‌ها هم مانند مردم داراي کثرت و عددند؛ چون جماعتي را به صرف کثرت و زيادي عدد «امّت» نمي‌گويند، بلکه وقتي به افراد کثيري امّت اطلاق مي‌شود که يک جهت جامعي اين کثير را متشکل و به صورت واحدي درآورده باشد و همه يک هدف را در نظر داشته باشند، حال چه آن هدف هدف اجباري باشد [انسان‌ها] و چه اختياري [حيوانات]. همچنان که از اين نظر هم نيست که اين حيوانات انواعي و هر نوعي براي خود امّتي است که افرادش همه در نوع خاصي از زندگي و ارتزاق و نحوة مخصوصي از تناسل و توليد مثل و تهية مسکن و ساير شئون حيات مشترک‌اند. زيرا اگرچه اين مقدار اشتراک براي شباهت آن‌ها به انسان کافي است، از اينکه در ذيل آيه فرمود:
Pثُمَّ إِلي رَبِّهِمْ يُحْشَرُونO استفاده مي‌شود که مراد از اين شباهت تنها شباهت در احتياج به خوراک و جفت‌گيري و تهية مسکن نيست؛ بلکه در اين بين، جهت اشتراک ديگري هست که حيوانات را در مسئلة بازگشت به سوي خدا شبيه به انسان کرده است» (موسوي، ج7).
[1].سرفصل مصوّب وزارت علوم، تحقيقات و فناوري