3-16- نام درس: مباني ارزيابي اثرات توسعه
1401/09/27 14:09فصل قبل
سرفصل درس:
تعريف ارزيابي اثرات زيست محيطي و لزوم انجام ارزيابي *
تاريخچه و چارچوب قانوني ارزيابي در ايران و جهان
پروژههاي مشمول ارزيابي در ايران انواع و ابعاد اثر
اثرات فيزيکي از جمله آلودگيهاي زيستمحيطي
آشفتگيهاي زيستمحيطي
آسيبهاي زيستگاهي
از دست رفتگي زيستگاهها
قطعهقطعه شدن زيستگاهها
تغيير در آرايش کاربريها و...
اثرات بيولوژيکي از جمله تغيير در کارکردهاي اکوسيستمهاي مختلف
مرگومير حياتوحش و از بين رفتن مستقيم پوشش گياهي و...
اثرات اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي
مراحل مختلف ارزيابي از جمله غربالگري پروژهها
دامنه يابي اثرات
گزينهها
مشارکت مردمي در مطالعات ارزيابي
روشهاي کلاسيک ارزيابي از جمله چکليست
ماتريس لئو پولد
رويهمگذاري نقشهها و شبکهها
آشنايي با نحوه نگارش گزارش ارزيابي
3-16-1-سرفصل: تعريف ارزيابي اثرات زيستمحيطي و لزوم انجام ارزيابي
3-16-1-1- مطلب علمي: تعريف ارزيابي اثرات زيستمحيطي و لزوم انجام ارزيابي
ارزيابي اثرات توسعه بر محيطزيست به معني تشخيص سيستماتيک و برآورد آثار بالقوه پروژهها، طرحها، برنامهها يا مسائل مربوط به قانونگذاريهاي مرتبط با اجزاي فيزيکي، شيميايي، زيستي، فرهنگي و اقتصادي اجتماعي کل محيطزيست است (Canter, 1995) و هدف آن جلوگيري از تخريب محيطزيست در اثر فعاليتهاي انسان بر روي زمين هست.
يکي از مهمترين قواعد اسلامي که دليل محکمي بر حرمت تخريب محيطزيست است، قاعدة «لا ضرَرَ وَ لا ضِرارَ في الاِسلام» است. بر پاية اين قاعدة فقهي، ضرر و ضرار به غير مخصوصاً جامعه حرام است؛ خواه کم باشد يا زياد و تخريب محيطزيست و انواع آلودگيها ضرر و ضرار به نسلهاي فعلي و آتي است. با در نظر گرفتن اين قاعده ميتوان قوانين بسياري در موضوعات گوناگون محيطزيست وضع کرد تا در روند توسعه با اجرايي کردن اين قوانين تخريب محيطزيست صورت نگيرد. توضيحات کافي دربارة اين قاعده در فصل دوم بيان شده است. همچنين خداوند متعال در قرآن کريم ميفرمايند:
Pظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا کسَبَتْ أَيدِي النَّاسِ لِيذِيقَهُم بَعْضَ الَّذِي عَمِلُواْ لَعَلَّهُمْ يرْجِعُونَO
« فساد در خشکي و دريا با کارهايي که مردم انجام دادهاند، آشکار شده است. خدا ميخواهد نتيجة بعضي از اعمالشان را به آنان بچشاند. شايد [به سوي حق] بازگردند! »(روم: 41)
«بدون شک هر کار خلافي در وضع «جامعه» و از طريق آن در وضع «افراد» اثر ميگذارد و موجب نوعي فساد در سازمان اجتماعي ميشود. گناه و کار خلاف و قانونشکني همانند يک غذاي ناسالم و مسموم است که در سازمان بدن انسان چه بخواهيم و چه نخواهيم تأثير نامطلوب خواهد گذارد و انسان گرفتار واکنش طبيعي آن ميشود.
«دروغ» سلب اعتماد ميکند.
«خيانت در امانت» روابط اجتماعي را بر هم ميزند.
«ظلم» هميشه منشأ ظلم ديگري است.
«سوء استفاده از آزادي» به ديکتاتوري ميانجامد و ديکتاتوري به انفجار.
«ترک حقوق محرومان» کينه و عداوت ميآفريند و تراکم کينهها و عداوتها اساس جامعه را متزلزل ميسازد.
[آلودگي آبوهوا و محيطزيست به بيماريها و حتي مرگ انسانها و جانوران و نابودي گونههاي گياهي ميانجامد.]
خلاصه اينکه هر کار نادرست چه در مقياس محدود و چه گسترده عکس العمل نامطلوبي دارد و يکي از تفسيرهاي آية Pظَهَرَ الْفَسادُ فِي الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کسَبَتْ أَيدِي النَّاسِ O همين است. (اين رابطة طبيعي گناه و فساد است.) (مکارم شيرازي، ج16: 456)