سرفصل درس:

مقدمه‌اي بر طراحي و مهندسي فضايي- مکاني

اصول و اهداف علم طراحي محيط‌زيستي

اصول کلي طراحي فضاهاي باز و سبز (اصول کاربردي و زيبايي‌شناختي در طراحي فضاهاي طبيعي) *

انواع فعاليت‌هاي مورد انتظار در مناطق تحت حفاظت (حفاظت، تفرج، آموزش، پژوهش، پايش و احيا)

تحليل و شناخت عناصر کالبدي و کارکردي انواع فضاهاي طبيعي

طراحي و مهندسي فضايي در مناطق طبيعي

شناخت انواع فضاهاي تفرجگاهي

اصول و فنون طراحي زون ناحيه شديد حفاظتي (زون 1)، زون ناحيه حفاظت (زون 2)، زون طبيعت‌گردي گسترده (زون 3)، زون طبيعت‌گردي متمرکز (زون 4)، زون بازسازي (زون 5)، زون استفاده ويژه (زون 6)، زون سپر بازدارنده( زون 7)، زون ساير استفاده‌ها (زون 8)

 تأکيد بر جنبه‌هاي مؤثر فعاليت‌هاي خورشتگاهي و اردوگاهي و طراحي زون تفرج متمرکز شامل طراحي اردوگاه، خورشتگاه، راه‌هاي دسترسي و پياده راه‌ها، پارکينگ، نيمکت، سايبان، آتشدان، شيرهاي آب، پايه‌هاي روشنايي، زباله‌دان، سرويس بهداشتي، محوطه‌هاي بازي کودکان و زمين‌بازي بزرگ‌سالان، واحدهاي آبي و تابلوها، اصول اساسي طرح‌ريزي و استانداردها، ارائه رويکردهايي بر روش‌شناسي طرح‌ريزي تفرجگاهي

3-12-1- سرفصل: اصول کاربردي و زيبايي‌شناختي در طراحي فضاهاي طبيعي

3-12-1-1- مطلب علمي: الگوي بهينة طراحي

هستة اصلي اين درس، طراحي فضاي سبز با بيشترين بازده از نظر زيبايي، چشم‌انداز، پايداري، تنظيم ميکروکليما و حفظ تنوع‌زيستي است. خداوند در قرآن کريم الگوي بهينة طراحي فضاي سبز را همراه با معرفي برخي گونه‌ها به زيبايي مطرح کرده است. درختاني مانند:

نخل

Pمِنَ النَّخْلِ مِن طَلْعِهَا قِنْوَانٌ دَانِيةٌO (انعام: 99)

«از شکوفة نخل، شکوفه‌هايي با رشته‌هاي باريک بيرون فرستاديم. »

انگور، انجير، زيتون

Pثُمَّ شَقَقْنَا الْأَرْضَ شَقًّا فَأَنبَتْنَا فِيهَا حَبًّا وَ عِنَبًا وَ قَضْبًا
 وَ زَيتُونًا وَ نَخْلًاO  (عبس: 29-26)

«سپس زمين را از هم شکافتيم و در آن دانه‌هاي فراواني رويانديم و انگور و سبزي بسيار و زيتون و نخل فراوان.»

انار

Pوَ الرُّمَّانَ مُشْتَبِهًا و َغَيرَ مُتَشَابِهٍO

«و انار [گاه] شبيه به يکديگر و [گاه] بي‌شباهت!» (انعام: 99)

سدر و موز

Pفِي سِدْرٍ مَّخْضُودٍ وَ طَلْحٍ مَّنضُودٍO (واقعه: 29-28)

«[آن‌ها] در سايه درختان سِدر بي‌خار [قرار دارند] و در ساية درخت طلح پربرگ (موز، درختي خوش‌رنگ و خوشبو) »

نخل، انگور، انجير، زيتون، انار، سدر و موز (طلح منضود) شش درخت قرآني‌اند که همه بومي ايران هستند و معمولاً در ترکيب درختان باغ‌ها قرار مي‌گيرند. بهره بردن از ميوه‌هاي اين درختان نيز براي سلامتي سودمند است. اين درختان ويژگي‌هاي زير را دارند:

اين شش درخت قرآني به آب کمي نياز دارند و تحمل بسياري در برابر خشکي دارند.

جزء گونه‌هاي مقاوم در برابر آفات هستند.

باعث افزايش حاصل‌خيزي خاک مي‌شوند.

روغن حاصل از ميوه‌هاي قرآني مانند روغن زيتون، روغن هستة انگور و روغن انار براي سلامتي انسان سودمند هستند.

قرآن کريم تنها براي آموزش مسائل مذهبي به مسلمانان نيست؛ بلکه آموزش‌هاي گسترده‌اي را در بر مي‌گيرد و يکي از اين آموزش‌ها طراحي باغ و پارک در قالب باغ‌هاي اسلامي (باغ‌هايي که در زير آن نهر جاري است) است. اسلام به ما ياد مي‌دهد، باغ‌هاي بهشتي که در قرآن کريم به تصوير کشيده شده‌اند و در آن آب، سايه و محلي براي استراحت، نشستن و انديشه وجود دارد، الگوي بهينه در طراحي يک باغ يا پارک هست.[1]

Pوَ اضْرِبْ لَهُمْ مَثَلاً رَجُلَينِ جَعَلْنا لِأَحَدِهِما جَنَّتَينِ مِنْ أَعْنابٍ وَ حَفَفْناهُما بِنَخْلٍ وَ جَعَلْنا بَينَهُما زَرْعاً کِلْتَا الْجَنَّتَينِ آتَتْ أُکُلَها وَ لَمْ تَظْلِمْ مِنْهُ شَيئاً وَ فَجَّرْنا خِلالَهُما نَهَراًO (کهف: 33-32)

دو مرد که يکي را دو باغ داده بوديم از تاک‌ها و آن را به نخل‌ها احاطه کرده بوديم و ميان آن زرع کرده بوديم. هر دو باغ ميوة خويش را مي‌داد و به هيچ وجه نقصان نمي‌يافت و ميان باغ‌ها نهري بشکافتيم.

 در اين آيه مشخص مي‌شود که وجود نخل مانع فرسايش آب و خاک است. تعريفي که امروزه به نام «آگروفارستري»[2] معروف است که کشاورزي و درخت‌کاري توأم انجام مي‌گيرد.

[1]. www.Emma Clark.com.2004.Islamic Gardens

[2]. Agroforestry