سرفصل: انرژي باد

نمونه 33 -مطلب درسي: مقدمه

توان بادي:تبديل انرژي باد به نوعي مفيد از انرژي مانند انرژي الکتريکي (با استفاده از توربين‌هاي بادي)، انرژي مکانيکي (مثلاً در آسياب‌هاي بادي يا پمپ‌هاي بادي) و يا پيش‌رانش قايق‌ها و کشتي‌ها (مثلاً در قايق‌هاي بادباني) است. در آسياب‌هاي بادي از انرژي باد مستقيماً براي خرد کردن دانه‌ها و يا پمپ کردن آب استفاده مي‌شود.

در پايان سال 2010، ميزان ظرفيت نامي توليد برق بادي در سراسر جهان برابر 197 گيگاوات بود. امروزه توان بادي در دنيا ظرفيت توليد سالانه 430 تراوات ساعت انرژي الکتريکي را دارد که‌اين ميزان، 2٫5٪ مصرف برق دنياست. رشد متوسط سالانه در توان بادي دنيا 27٫6٪ بوده است. سهم باد در توليد انرژي الکتريکي دنيا در سال 2013 به 3٫35٪ و در سال 2018 به 8٪ رسيده است.

کشورهاي دانمارک با 21٪، پرتغال با 18٪، اسپانيا با 16٪،‌ايرلند با 14٪ و آلمان با 9٪ از نظر درصد توليد برق بادي از کل توليد انرژي الکتريکي در جايگاه‌هاي نخست قرار دارند. در سال 2011، 83 کشور در دنيا از توان بادي براي توليد برق استفاده کرده‌اند.

انرژي بادي در مقادير زياد در مزارع بادي توليد و به شبکه الکتريکي متصل مي‌شود (شکل 2-10). از توربين‌ها در تعداد کم معمولاً فقط براي تامين برق در مناطق دور افتاده استفاده مي‌شود.

شکل 2-10: توربين هاي باد

باد يکي از شاخصه‌هاي اصلي انرژي خورشيدي و هواي متحرک است و جزء کوچکي از انرژي خورشيد که از خارج به اتمسفر مي‌رسد به انرژي بادتبديل مي‌شود.

از جمله دلايل تمايل کشورها براي افزايش ظرفيت توليد برق بادي،  مزاياي بسيار زياد‌اين روش توليد انرژي الکتريکي است چراکه انرژي بادي، فراوان، تجديدپذير و پاک است، در همه جاي دنيا وجود دارد و همچنين در مقايسه با استفاده از انرژي سوخت‌هاي فسيلي گاز گلخانه‌اي منتشر نمي‌کند. اهميت باد به‌اندازه‌اي است که در قرآن در سوره ذاريات به آن سوگند ياد شده است:

«وَالذَّارِيَاتِ ذَرْوًا، فَالْحَامِلَاتِ وِقْرًا ، فَالْجَارِيَاتِ يُسْرًا؛[1]سوگند به بادهايى كه به حركت درمى‏آورند. سوگند به آن ابرها كه بار سنگينى (از باران را) با خود حمل مى‏كنند، و سوگند به كشتيهايى كه به آسانى به حركت درمى‏آيند.»

نام درس: کنترل آلودگي محيط زيست

سرفصل: مقدمه

نمونه 34 -مطلب درسي: تعاريف

به ورود آلاينده‌ها به يک محيط که باعث ناپايداري، اختلال، آسيب و يا ناراحتي در آن محيط براي موجودات زنده شود آلودگي گفته مي‌شود.

آلودگي مي‌تواند به شکل مواد شيميايي باشد يا در شکل انرژي براي نمونه، صدا، گرما يا نور محيط را آلوده کند. مواد آلوده‌کننده‌اي که در پي رويدادهاي طبيعي پديد مي‌آيند زماني به عنوان آلاينده شناخته مي‌شوند که ميزان آن‌ها از حدّ طبيعي بگذرد.

آلودگي هوا تغيير در ويژگي‌هاي طبيعي جو براثر مواد شيميايي، غباري يا عامل‌هاي زيست‌شناختي است. آلودگي هوا ممکن است طبيعي (مانند فعاليت آتش‌فشان‌ها)، يا مصنوعي باشند. آلودگي‌هاي مصنوعي عمدتاً ناشي از فعاليت وسايل نقليه و کارخانه‌ها هستند.

منظور از آلودگي آب، آلودگي شيميايي، ميکروبي و آلودگي با مواد زايد آب درياچه‌ها، رودخانه‌ها، اقيانوس‌ها و آب‌هاي زيرزميني است.

منظور از آلودگي صوتي امواج ناخواسته‌اي است که در شرايط مکاني و زماني ويژه بر فعاليت موجودات زنده به ويژه انسان تاثير گذاشته و مي‌تواند عوارض متعدد جسمي و روحي و علي‌الخصوص اختلال در اعصاب شنوايي را حاصل شود. واحد‌اندازه‌گيري آلودگي صوتي «دسي بل» است و آستانه تحمل گوش انسان در حدود 130 دسي‌بل است. گرچه انسان به سرو صدا عادت کرده ولي در حقيقت آلودگي صوتي يک عامل خستگي بوده و ظرفيت کار انسان را چه در مشاغل فکري و چه در شغل‌هاي بدني و ساده کاهش مي‌دهد. آلودگي صوتي روي وضع رواني و روحي شخص اثر کرده، باعث اشکال در تطابق يافتن انسان با محيط کار وحتي اجتماعي و خانواده مي‌شود. که نتيجه آن کاهش بازده کار مي‌باشد. در صورتي که مدت در معرض آلودگي صوتي قرار گرفتن افزايش پيدا کند، مي‌تواند موجب کاهش قدرت شنوايي شود و همچنين خطر ابتلابه امراض قلبي-عروقي را افزايش دهد. به عنوان نمونه چنانچه فردي طي 8 ساعت به طور مداوم در معرض سروصداي بالاي 70 دسي‌بل قرار گيرد، فشار خون وي 5 تا 10 ميلي‌متر جيوه افزايش مي‌يابد. سازمان جهاني بهداشت در سال 2011 آلودگي صوتي را طاعون مدرن ناميد.

آلودگي نوري نوعي آلودگي است که به روشن شدن بيش از حد يک محيط بر اثر نورهاي مصنوعي گفته مي‌شود.

آلايش هسته‌اي آلودگي است که توسط زباله‌ها و يا پسماندهاي هسته‌اي‌ايجاد مي‌گردد.‌اين‌ها موادي هستند که در نيروگاه‌هاي هسته‌اي از طريق شکافت هسته‌اي توليد مي‌شوند. تمام ترکيبات اورانيوم راديواکتيو هستند. اگر اورانيوم به بدن وارد شود، ممکن است موجب سرطان شده يا به کليه‌ها آسيب برساند.

آلودگي اقيانوس يا آلودگي دريايي تأثير مستقيمي بر روي زندگي انسانها و ديگر جانداران دارد. آلودگي دريايي به عواملي مانند: آلودگي رودها، ريختن زباله در درياها و نشت نفت توسط نفتکش‌ها بستگي دارد.

آلودگي نفتي يکي از عوامل آلودگي دريا است. آلودگي نفتي مي‌تواند از طريق ريختن نفت، ترکيدن لوله‌هاي نفت و و ساير تصادفات صنعتي‌ايجاد شود. سالانه 14000 هزار حادثه نشت نفت رخ مي‌دهد که بسياري از آن‌ها در ابعاد کوچک و قابل جمع‌آوري هستند اما برخي هم فاجعه بار و آسيب زننده هستند.

بررسي آيات قرآن كريم و روايات معصومانg، موارد فراواني از اهميت محيط زيست را در نگاه اسلام بيان مي‌كند كه به برخي از آنها اشاره مي‌كنيم:

الف) تعاليم اسلامي، طبيعت را از آيات الهي معرفي مي‌كند كه تفكر و تعقل درباره عناصر و ارتباط آنها با يكديگر، انسان را به شناخت بهتر عالم وجود و در نهايت، به شناخت خالق هستي و وحدانيت او رهنمون مي‌كند. به بيان ديگر، طبيعت در بسياري از آموزه‌هاي اصيل اسلام، يكي از ابزارهاي شناخت معرفي شده است و متفكران اسلامي نيز بر‌اين امر تأكيد كرده‌اند. علاوه بر قرآن كريم، روايات رسيده از معصومانg نيز به‌اين موضوع اشاره مي‌كنند كه يكي از معروف ترين آنها، كتاب توحيد مُفَضَّل امام صادقg است. همه‌اينها لزوم ارتباط نزديك و مداوم بين انسان و طبيعت را ضروري مي‌نمايد تا امكان بهره گيري از‌اين آيات الهي و تفكر در آنها فراهم آيد. 

ب) خداوند متعال كه خود، مظهر زيبايي است، سراسر گيتي را به زيبايي مي‌ستايد و براي آفرينش انسان در جايگاه اشرف مخلوقات و زيباترين زيباها، به خود تبريك مي‌گويد.

ج) خداوند آنچه را در طبيعت براي بهره برداري انسان قرار داد، طيّبات دانسته و چنين نعمتي را مايه كرامت انسان معرفي كرده است.

د) خداوند متعال، با تأكيد بر‌اينكه نظام هستي بر اساس صلاح آفريده شده است، در چندين مورد، از‌ايجاد فساد در‌اين نظام نهي مي‌كند. خداوند مي‌فرمايد:«و َلا تَعْثَوْا فِي الأَرْضِ مُفْسِدِينَ؛[2] در روي زمين فتنه و فساد نكنيد . طبيعي است استفاده نابخردانه از منابع طبيعت و زياده روي در بهره برداري از آن، از موارد فساد در روي زمين است. قرآن كريم، كساني را كه به تخريب مظاهر زيباي خداوند دست مي‌زنند و نظام باشكوه آفرينش را از بين مي‌برند، نكوهش مي‌كند و نارسايي‌ها و مشكلات روي زمين را ناشي از اعمال انسان‌هاي فاسد مي‌داند. در نهايت خداوند مي‌فرمايد كه دوستدار فساد نيست.

هـ) خداوند، انسان را جانشين و امانت دار خود، معرفي و اسباب خلافت را با تعليم اسماي حسناي خود، برايش فراهم كرده است. در ضمن، از او خواسته است به آبادي امانتي كه به او سپرده شده است، بپردازد و آن را از هرگونه گزند و تباهي بازدارد.

و) دين اسلام، دين پاكيزگي است. در‌اين شريعت انسان ساز، پاكيزگي، دستور همگاني براي مردم تلقي شده و بهشت را نيز كه مظهر پاكيزگي است، مختص پاكيزگان دانسته است. رسول گرامي اسلام مي‌فرمايد:

خداوند، پاك است و پاكي را دوست دارد. پاكيزه است و پاكيزگي را دوست دارد. كريم است و بخشش را دوست دارد.[3] پس زندگي خود را پاكيزه سازيد.

ز)در آموزه‌هاي ديني، مسلمانان به درخت كاري و‌ايجاد فضاي سبز و‌ايجاد و پاك سازي آب روان تشويق شدهاند.

بر اساس روايتي از پيامبر اكرم a ، سه چيز سبب روشني چشم دانسته شده است: نگاه به فضاي سبز، آب جاري و روي نيكو.[4] در جاي ديگر آمده است: هرگاه نهالي در دست شماست و قيامت برپا مي‌شود، در آن فرصت كوتاه، آن نهال را بكاريد.[5] در روايتي ديگر، كاشتن درخت و جاري كردن قنات در رديف تعليم دانش و ساختن مسجد شمرده شده است.

ح) امام صادقgمي‌فرمايد:

زندگي بدون داشتن سه چيز، بر انسان گوارا نيست: هواي تميز، آب فراوان و گوارا و زمين حاصل خيز.

ط) خداوند كساني را كه آسايش مسلمانان را در زندگي شان فراهم مي‌كنند، ستوده و در مقابل، افرادي را كه طبيعت را آلوده مي‌كنند و بدين وسيله، موجب ناراحتي مردم مي‌شوند، سخت نكوهيده است. بر اساس روايت پيامبر اكرم a ، هر كس از راه مسلمانان، چيزي را كه مايه رنجش رهگذران است، برطرف كند، خداوند پاداش خواندن چهارصد آيه از قرآن را براي او ثبت مي‌كند كه ثواب هر حرف آن، ده حسنه است. همچنين آن حضرت فرمود: سه گروهند كه با كار خود، مورد لعنت خداوند قرار مي‌گيرند: كساني كه اماكن عمومي، سايه بان‌ها و محل پياده شدن مسافران را آلوده كنند؛ كساني كه آب عمومي (آب نوبتي) را غصب كنند؛ كساني كه سدّ معبر كنند و مانع عبور عابران شوند.

نقل شده است كه هرگاه امام سجادg كلوخي را در راه مي‌ديد، از مركب پياده مي‌شد و آن را از سر راه برميداشت.

ي) احترام به محيط زيست و انواع گونه‌هاي جانوري و گياهي، در مناسك حج و در حرم امن الهي، به مسلمانان يادآوري مي‌شود. شكار صيد و قطع درختان و گياهان در حال احرام، از محرّمات شمرده مي‌شود و در صورتي كه حاجي مرتكب آن شود، بايد كفّاره بپردازد. نكته مهم‌اين است كه كفّاره تمام محرّمات احرام، مبتني بر داشتن اراده و قصد است، در حالي كه حاجي براي صيد، حتي در صورت توجه نداشتن نيز بايد كفّاره بدهد.

[1]. ذاريات: 1-3.

[2]. بقره:60.

[3]. «إِنَّ اللّه  تَعالى جَميلٌ يُحِبُّ الجَمالَ، سَخىٌّ يُحِبُّ السَّخاءَ، نَظيفٌ يُحِبُّ النَّظافَةَ؛»(نهج الفصاحه،  ص293 ، ح 690)

[4]. «ثلاث يجلين البصر النّظر إلى الخضرة و إلى الماء الجاري و إلى الوجه الحسن.» (همان،  ج 1، ص425، ح 1291).

[5]. «إن قامت السّاعة و في يد أحدکم فسيلة فإن استطاع أن لا يقوم حتّى يغرسها فليغرسها» (همان، ج،1 ص 267، ح 567).