3-5- ابوريحان بيروني
1401/10/25 11:00فصل قبل
ابوريحان محمد بن احمد بيروني در 29 شهريور 352 شمسي در خوارزم در قلمرو سامانيان چشم به جهان گشود . او دانشمند بزرگ و رياضي‌دان، ستاره‌شناس و تاريخ‌نگار‌ايراني سده چهارم و پنجم هجري است و بعضي از پژوهندگان او را از بزرگ‌ترين فيلسوفان مشرق زمين مي‌دانند. او در زمينه رياضي، ستاره‌شناسي، تاريخ، شيمي، زمين‌شناسي، داروشناسي و مکانيک فعاليت داشت. او داراي مليّت‌ايراني و مذهب شيعه بود. از او مي‌توان به عنوان بنيان‌گذارمکانيک تجربي و نجوم تجربي نام برد. مرگ‌اين دانشمند در 28 آذر 427 در غزنين اتفاق افتاد.
ابوريحان در کتاب‌هايش به مباحث مهمي از علم حيل پرداخته است. مثل صنعت فولادسازي، نوعي لباس غواصي که غواصان بغدادي به تن مي‌کردند و با آن مي‌توانستند ساعت‌ها تنفس کنند و زير آب بمانند، جَزْع / جَزْعه که سنگي است سخت و از آن مهره سوراخ دار دقيقي براي تنظيم جريان آبِ ساعت‌هاي آبي ميساختند، آيينه‌هاي سوزان ارشميدس، سنگ شکن براي آسياي خمير کاغذ و سنگ معدن طلا، و ساخت مِنقاش.[1]
ابوريحان بيروني در الآثار الباقية عن القرون الخالية، در تبيين علل وجود فواره‌هاي طبيعي، به شرح سازوکار فواره‌هاي مکانيکي پرداخته است[2]. از جمله نوشته‌هاي منسوب به بيروني که باقي نمانده، کتابي است با عنوان مقالة في تعبير الميزان لتقدير الاَزمان، درباره استفاده از ترازوي قپان در ساخت ساعت آبي.اين نوع ترازو را ابوالفضل منصور خازني با نام «ميزان الساعات» به تفصيل شرح داده است[3].
[1]. الجماهر في الجواهر، ج1، ص250ـ 251.
[2]. مفاتيح العلوم، ج1، ص272.
[3]. الآلات الميکانيکية في تراثنا العلمي و موقع کتاب الرسالة القدسية، ج1، صص57ـ58.