2-9- بديع‌الزمان جزري
1401/10/25 11:34فصل قبل
2-9- بديع‌الزمان جزري[1]
بديع‌الزمان ابوالعزبن اسماعيل بن رزاز جَزَري مهندسي مسلمان از جزيره در شمال عراق بود. او در نيمه دوم سده ششم و آغاز سده هفتم هجري در ديار بکر امروزي زندگي مي‌کرد. يکي از آثار مهم بديع‌الزمان جزري کتابي به زبان عربي به نام «الجامع بين العلم و العمل النافع في صناعة الحيل» مي‌باشد.اين کتاب در فارسي با عنوان «مباني نظري و عملي مهندسي مکانيک در تمدن اسلامي» ترجمه شده است. جزري‌اين کتاب را در سال 602 هجري به فرمان قرا ارسلان امير سلسله آرتوقلو در دياربکر آناتولي تاليف کرده‌است. اين کتاب بهترين اثر درباره شناخت ابزارهاي مکانيکي و هيدروليکي در سده‌هاي قبل است. در‌اين کتاب بين مباحث نظري و شيوه‌هاي عملي، نوعي هماهنگي مشاهده مي‌شود.
الجزري نخستين ماشين هاي کارگر، يا ربات قابل برنامه‌ريزي انسان نما را در اواخر عمرش ساخت. به‌اين علت به درستي مي‌توان او را پدر علم مهندسي رباتيک جهان شناخت. در کتاب جزري شمار چشمگيري واژه و اصطلاح فارسي يافت مي‌شود که نشانگر تأثير بزرگ‌ايرانيان درفناوري جهان اسلام درسده‌هاي ميانه است.
شکل 3-3: شماتيکي از قايق آبي با چهار نوازنده مصنوعي
با تعقيب كار جزري، قيصر الحنفي تخصصي در ساخت چرخ آبي يافت و كره‌ي فلكي مشهوري ساخت كه اكنون در موزه‌ي ناپل نگهداري مي‌شود.
[1]. براي اطلع بيشتر ر.ک: همان، مدخل اسماعيل جزري.