علوم و رشته‌هاي گوناگون علمي، به تدريج و بنا به ضرورت‌هاي زمان و نياز‌هاي اعصار و امصار پديد امده‌اند. در هر يک از آن‌ها دانشمندان زيادي مجاهدت کرده‌اند و صاحب‌نظران به طور مستمر تحقيقاتي به عمل آورده‌اند و نهايتاً رشته‌هاي علمي مختلف شکل گرفته است، با اينکه در يک نگاه معرفت شناختي عميق همه علوم پايه‌هاي مشترک دارند. زيرا که نهايتاً درباره عالَم وجود مطالعه مي‌کنند ولي کثرت گرايي و تنوع تخصصي رشته‌هاي گوناگون را نيز نمي‌توان ناديده گرفت.

در آغاز بر معارف بشري وحدت و يکپارچگي حاکم بود ولي در طول زمان و در اثر تحقيقات ويژه، تخصص‌ها پديد آمدند. علومي که درباره جلوه‌هاي گوناگون طبيعت و مواد به مطالعه پرداختند علوم طبيعي و تجربي نام گرفتند و آن بخش که در ارتباط با واقعيت‌هاي اجتماعي و مناسبات انسان‌ها و شکل‌گيري جوامع بشري متمرکز شدند علوم اجتماعي ناميده شدند. بااين سياق اجتماعات علمي و نهايتاً حوزه‌ها و رشته‌هاي متکثر رواج و ظهور يافته‌اند محيط‌هاي رشته‌ها درحوزه‌هاي گوناگون پديد امدند البته با پيدايش برخي کاستي‌ها و معايب در تخصص گرايي و در طرف ديگر با مغفول ماندن نياز‌ها و پرسش‌هاي اساسي جوامع بشري رويکرد‌هاي بين رشته‌اي نيز مورد توجه قرار گرفته و تمايلات يکپارچه‌سازي رشته‌ها شکل گرفتند. با اينکه تخصصي شدن علوم براي جوامع بشري منافعي دارد ليکن تمايزات افراطي و توسعه برنامه‌ريزي درسي مجزا ازهم لطماتي بر خواسته‌ها و نياز‌هاي نو پديد جوامع بشري وارد کرده است.

يک دسته از علوم که تمرکز خود را به تربيت و مطالعه ابعاد، عوامل و ماهيت تعليم و تربيت قرار داده و در دانشگاه‌ها سال هاست استقرار يافته‌اند علوم تربيتي است. از جهتي اين دسته از علوم زيربنايي‌ترين آنهاست. زيرا که هر يک از ساحت‌هاي ساختاري زندگي و هر کدام از علوم ديگر از دستاورد‌هاي اين بخش از علوم به طور مستقيم يا غير مستقيم بهره‌مند مي‌شوند. چنانچه در هر يک علوم بخواهند به يادگيري‌هاي عميق‌تر برسند و بين علم و جان انسان‌ها پيوند پايدار به وجود آورند از اصول و روش‌هاي علوم تربيتي بايد استفاده نمايند. به همين دليل ارتباطات بين رشته‌اي نه تنها در بين علوم تربيتي بلکه بين ساير رشته‌ها با علوم تربيتي نيز رواج يافته و زمينه‌هاي تحقيقاتي گوناگون پديد آمده است.

جهت آگاهي بيشتر از تاريخچه علوم تربيتي در کشور ما، بخشي از مقدمه کتاب علوم تربيتي منتشر شده از سوي سازمان مطالعه و تدوين کتاب‌هاي علوم انساني(سمت) عيناً ذکر مي‌کنيم. «اين علوم علاوه بر جواني و ماجرا‌هاي تلخ و شيرين آن داراي ويژگي ديگري نيز هست و آن وابستگي به فرهنگ هر جامعه و پيروي از سياستي است که در آنجا حکمفرماست. بنابراين، رشد آن وابسته به اهميتي است که مردم هر جامعه براي تربيت و پيشرفت آن اهميت قائلند و نيز حمايتي است که سياستمداران از علم به طور کلي و از علوم انساني، بويژه علوم تربيتي ابراز مي‌دارند. در کشور‌هاي پيشرفته صنعتي، نظر به اهميتي که نيروي انساني و پرورش آن در امور اقتصادي از جمله توسعه دارد و الزامات آموزشي که دگرگوني‌هاي سريع علم و فناوري به وجود آورده است، به پژوهش‌هايي نظير پژوهش در امر يادگيري و هوش و خلاقيت و بازآموزي توجه شده و نيز درباره برنامه‌هاي درسي و روش‌هاي آموزش و مديريت مراکز آموزشي و تربيت معلم و اموري مانند آن تحقيق شده است. دانشِ‌آموزش و پرورش در قرن بيستم در وهله اول در کشور‌هاي انگليسي زبان و پيش از همه و بيش از همه در ايالات متحده آمريکا به نحو روزافزوني رشد کرده است؛ به طوري که اين دانش در سال‌هاي آغازين قرن بيستم حداکثر شامل دو يا سه رشته مي‌شد که اينک به حدود 20 رشته علمي رسيده است و در اغلب کشور‌ها بويژه در آمريکا، دوره‌هاي کارشناسي ارشد و دکتري، اکثر اين رشته‌ها در دانشگاه‌ها داير است.

در کشور ما نيز، پس از تأسيس دانشکده علوم تربيتي دانشگاه تهران(1343) اکثر دانشگاه‌هاي بزرگ ديگر يکي پس از ديگري چنين دانشکده‌اي را تأسيس کردند. در اين دانشگاه‌ها بر خلاف دانشگاه تهران، از همان آغاز، دانشکده علوم تربيتي، گروه روانشناسي را نيز شامل مي‌شد. با وقوع انقلاب اسلامي و بر اثر بازنگري و بازسازي برنامه‌هاي درسي دانشگاه‌ها در برنامه‌هاي درسي دوره‌هاي کارشناسي و کارشناسي ارشد علوم تربيتي از لحاظ تعدد رشته‌ها و گرايش‌ها، دگرگوني وسيعي صورت گرفت و نتيجه آن، تخصصي شدن اين رشته و گرايش‌هاي آن بود». (جمعي از نويسندگان، 1383، زير نظر علي‌محمد کاردان) لازم به ذکر است در حدود بيست سالي که از انتشار اثر فوق سپري شد، تنوع رشته‌هاي گوناگون علوم تربيتي در اغلب دانشگاه‌هاي کشور افزايش يافته و دوره دکتري نيز در بيشتر رشته‌هاي علوم تربيتي تأسيس شده است. انواع رشته‌ها که در زمره علوم تربيتي قرار دارند و در کشور ما نيز رشد قابل توجهي به دست آورده‌اند به ترتيب زير مي‌باشند:

فلسفه آموزش و پرورش

آموزش و پرورش تطبيقي

روش‌هاي تحقيق در آموزش و پرورش

روانشناسي تربيتي

راهنمايي و مشاوره

جامعه شناسي آموزش و پرورش

مديريت آموزش

اقتصاد آموزش و پرورش

برنامه ريزي آموزشي

برنامه ريزي درسي

روش‌ها و فنون تدريس

تکنولوژي آموزشي

ارزشيابي آموزشي

روانشناسي و آموزش و پرورش کودکان استثنايي

آموزش بزرگسالان

در ادامه بحث دو رشته برنامه ريزي آموزشي و برنامه ريزي درسي بررسي بيشتري مي‌شود و پيوند ارزش‌هاي ديني و نگرش توحيدي با تدريس در سرفصل‌هاي برخي دروس اين حوزه پيشنهاد مي‌گردد.