به طور کلي مسائل و مشکلات اجتماعي پيش روي برنامه ريزي درسي در هفت مقوله به شرح زير دسته بندي مي‌شود:

انفجار دانش

گسترش روزافزون حجم دانش و اطلاعات، ارزيابي مجدد و مداوم برنامه‌هاي درسي را همواره لازم و ضروري ساخته و همچنين گزينش دانش و محتواي علمي سودمند از ميان انبوه اطلاعات و دانش در دسترس، با توجه به ملاکها و معيارها امري ضروري است. امام علي (ع) در مورد گزينش دانش سودمند مي‌فرمايد: دانش بيش از آن است که بتوان همه آن را فراگرفت، پس از هر دانشي نيکوترين آن را بگيريد.[1]

تحول در منابع انرژي

حفظ رشته مديريت و برنامه ريزي آموزشي با رويکرد اصول و روش‌هاي برنامه ريزي درسي و استفاده مطلوب از انرژي در زندگي عادي و روزانه نيازمند سطحي ديگر از دانش با پايبندي و تعهد دروني است. برنامه‌هاي درسي بايد نگرش و گرايش افراد را در اين زمينه‌ها عوض نمايد. در بينش اسلامي به پيوند انسان با طبيعت توجه زيادي شده است. انسان از زمين پديد آمده و بايد حرمت آن را نگهداري کند. پاس جايگاه زمين به اين است که آن را آبادان سازد و از ويراني آن جلوگيري کند: «هو الذي انشأكم من الأرض واستعمركم فيها» اوست که شما را از زمين آفريد و آبادي آن را به شما واگذاشت.[2]

امام علي (ع) به مالک اشتر فرمودند:

«بايد توجه تو به آباد کردن زمين بيش از توجهات به گرفتن خراج باشد؛ زيرا آن (خراج) جز در نتيجه آباداني فراهم نمي‌آيد.»[3]

موقعيت کشور در تجارت جهاني

امروزه براي بقاء در بازار جهاني بايد در مدارس به دانش آموزان تفکر در حيطه جهاني آموزش داده شود. در برنامه‌هاي درسي ضمن حفظ پايه‌هاي اعتقادي و مذهبي افراد، بايد آشنايي با فرهنگ ملل، خصائص ساير ملل و دوري از تعصب و تنگ نظري در برخورد با ساير ملل سرلوحه کار قرار داده شود.

براي مطالعه بيشتر:

جهاني شدن، اسم خيلي قشنگي است و هر کشوري فکر مي‌کند بازارهاي جهاني به رويش باز مي‌شود. اما جهاني شدن به معناي تبديل شدن به يک پيچ و مهره اي در ماشين سرمايه داري غرب، نبايد مورد قبول هيچ ملت مستقلي باشد. اگر قرار است جهاني شدن به معناي درست کلمه تحقق پيدا بکند، بايد کشورها استقلال خودشان- استقلال اقتصادي و استقلال سياسي - و قدرت تصميم گيري خودشان را حفظ کنند؛ والا جهاني شدني که ده‌ها سال پيش از طريق بانک جهاني و صندوق بين المللي پول و سازمان تجارت جهاني و امثال اين‌ها -که همه ابزارهاي آمريکايي و استکباري بودند- به وجود آمده، ارزشي ندارد؛ بنابراين، يک اصل مهم، مسئله استقلال است که اگر اين نباشد پيشرفت نيست، سراب پيشرفت است. «مقام معظم رهبري،27/02/1388»

4-6-1: اشتغال برنامه ريزان درسي بايد در هدايت افراد به انتخاب رشته‌هاي تحصيلي و نيازهاي اجتماعي آگاه باشند. در اسلام آموزش هر مهارتي که در جهت رفع نيازهاي واقعي جامعه باشد مورد تاکيد است.

از همين رو خداوند برخي از اين مهارت‌ها را به پيامبران آموزش داده است.

وَعَلَّمْنَاهُ صَنْعَةَ لَبُوسٍ لَكُمْ لِتُحْصِنَكُمْ مِنْ بَأْسِكُمْ فَهَلْ أَنْتُمْ شَاكِرُونَ به صنعت زيرسازي را به خاطر شما به داوود آموزش داديم تا شما را از سختي و آسيب جنگ هاتان حفظ کند پس آيا شما سپاسگزاريد.

زيرا اين هنر و مهارت براي مقابله با دشمنان ضروري بود که به واسطه حضرت داوود به مردم آموزش داده شد. همچنين خداوند ساخت کشتي را با دستورات غيبي و به تدريج به حضرت نوح آموزش داد.

فَأَوْحَيْنَا إِلَيْهِ أَنِ اصْنَعِ الْفُلْكَ بِأَعْيُنِنَا (مومنون: 27)

«پس به او وحي کرديم که: زير نظر ما و (به) وحي ما کشتي را بساز.»

و از اين نمونه‌ها در قرآن کريم و روايات بسيار است.

آموزش و پرورش و تحرک اجتماعي

با توجه به تغييرات روزافزون جامعه و در نتيجه تحولات شگرف در ترکيب نيروي کار، برنامه ريزي درسي بايد در خصوص تغيير و تعويض ديدگاههاي مديران، سرپرستان، صاحبان مشاغل در استفاده مطلوب از نيروي کار و همچنين ارائه آموزشهاي مناسب به گروه‌هاي شغلي تدابير لازم را اتخاذ نمايند.

برنامه درسي و توجه به قوميت‌ها

برنامه‌هاي درسي بايد براي توسعه و گسترش ارزش‌هاي مشترک فرهنگي در يک جامعه چند فرهنگي تلاش نموده و به تبادل ارزش‌هاي فرهنگي اقوام اهميت داده و همه آنها را تحت پوشش خود قرار دهد. خداوند در قرآن توجه به ارزش‌هاي مشترک را مهم دانسته و مي‌فرمايد:

يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنَّا خَلَقْنَاكُمْ مِنْ ذَكَرٍ وَأُنْثَى وَجَعَلْنَاكُمْ شُعُوبًا وَقَبَائِلَ لِتَعَارَفُوا إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ

گستردگي تعاملات انسانها با يکديگر

گستردگي تعاملات اجتماعي از عمده ترين مسائل اجتماعي پيش روي نظام آموزشي است که برنامه ريزان درسي بايد در برنامه‌ها مدنظر قرار دهند. گسترش سطح تعاملات انسانها با يکديگر لزوم آموزش روابط انساني مطلوب با سايرين را در برنامه‌هاي درسي دوچندان کرده است. در روايات نيز تاکيد زيادي بر تعاملات انساني شده است. مثلاً امام صادق عليه السلام فرموده است:

«با مردم بياميزيد، در اجتماعشان شرکت کنيد و آنان را در کارها ياري نماييد، منزوي نشويد و از جامعه کناره نگيريد و همواره معاشرت‌هاي اجتماعي دستور خداوند را بکار بنديد که فرموده است با مردم به خوبي سخن بگوئيد و حسن برخورد داشته باشيد»

 مسائل ارزشي

در جهان امروز که انديشه‌هاي گوناگون و سيل آسا، کودک و نوجوان را در بر گرفته اند، بايد به دانش آموزان در شناخت ارزش‌هاي اصيل و واقعي کمک کرد اين مهم از طريق برنامه‌هاي درسي مطلوب امکان پذير است و برنامه ريزان درسي بايد در تنظيم برنامه‌هاي درسي به آنها توجه نمايند. خداوند در قرآن خطاب به مومنين مي‌فرمايد که اگر سرمايه وجودي خود را بشناسيد انديشه‌هاي منحرف نمي‌تواند شما را از راه مستقيم خارج کند:

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا عَلَيْكُمْ أَنْفُسَكُمْ لَا يَضُرُّكُمْ مَنْ ضَلَّ إِذَا اهْتَدَيْتُمْ[4]

« اي کساني که ايمان آورده ايد! مراقب خود باشيد! اگر شما هدايت يافته ايد، گمراهي کساني که گمراه شده اند، به شما زياني نمي‌رساند.»

درس: اصول برنامه ريزي درسي

سرفصل ها:

1- تعاريف و مفاهيم برنامه ريزي درسي

2- تاريخچه برنامه ريزي درسي

- دوره موضوع مدار

- دوره کودک مدار

3- بررسي و تئوري‌هاي مختلف برنامه ريزي درسي (تئوري گشتالت، تئوري کلاسيک و اصول يادگيري)،

4- فرايند برنامه ريزي درسي

- تعيين هدف ها

-سنجش نيازها (جمع بندي اطلاعات)

- آشنايي با منابع و اطلاعات موردنياز در برنامه ريزي درسي

- موارد استفاده از اطلاعات

- تدوين محتوا

-اجرا ارزشيابي

- روش‌هاي مختلف برنامه ريزي با تاکيد بر برنامه ريزي درسي

[1].  العلم اکبر من ان يحاط به فخذوا من کل علم احسنه، آمدي، ص 46.

[2].  هود/ 61.

[3].  «وليکن نظرک في عماره الارض ابلغ من نظرک في استجلا بالخراج لان ذلک لا يدرک الا بالعماره». دشتي، 1398، نامه 53. ص470.

[4]. مائده/ 105.