درس 5: مبانی راهنمایی و مشاوره
1401/07/23 13:34فصل قبل
سرفصل 1: اهداف کلی راهنمایی و مشاوره
نمونه 17-مطلب درسی: هدف های مشاوره
هدف از مشاوره بدست آوردن نظریه یا نظریات بهتر در حل مشکلات، بهتر شناختن راه صحیح و یا تهیه طرح‌های اجرائی مناسب در زمینه‌های مختلف است . در مشاوره علاوه بر یاری گرفتن در حل مشکل و یا دست یافتن به نظریات بهتر در مسائل مختلف، هدفهای دیگری نیز مورد نظر است که از مهم ترین آنها یادگیری مهارت های حل مسئله، یادگیری مهارت های بین فردی، شیوه های کنار آمدن با فشار و استرس، گسترش روحیه همفکری و ارتقای توانمندی‌های درون روانی و بین فردی است؛ بنابراین مشاوره همیشه دلیل بر عدم آگاهی شخص نیست بلکه این موارد نیز از هدفهای مورد نظر در مشاوره بوده و غالباً حصول به همه یا تعدادی از آنها مورد نظر است. [1]
پیامبر اکرم a:
خودپسندی وحشتناک ترین تنهایی‌ها است و مشورت مطمئن ترین پشتیبان است. [2]
امام کاظم gدر این باره می فرمایند:
کسی که با دیگران مشورت کند، راهی را که می رود چنانچه صحیح باشد، مورد مدح و ستایش دیگران قرار می‌گیرد و چنانچه به نتیجه مطلوب نرسد، مورد سرزنش قرار نمی گیرد. [3]
امیر مومنان علی gمی فرمایند:هیچ پشتیبان وتکیه گاهی همچون مشورت نیست، مشورت سرچشمه هدایت است و اندیشه های صحیح دیگران را برایت به ارمغان می آورد وتورا هدایت می‌کند. [4]
سرفصل 2: فنون ارزیابی د راهنمایی و مشاوره
نمونه 18-مطلب درسی: خصوصیات مشاور
مشاور باید عاقل، آزاد، صمیمی، رازدار، دارای علم و تخصص باشد. [5] این مجموعه صفات را می‌توان در روایات با عمق بیشتری یافت. اکنون به تبیین و توصیف هر کدام از صفات پرداخته می‌شود.
عاقل بودن
طبق فرموده بزرگان دین، بهترین راهنمای ما، عقل است و باید با کسانی مشورت کرد که از این نعمت به نحو احسن برخوردار باشند. نبی اکرم a می‌فرماید: از عاقل رهبری جوئید تا به راه راست برسید و وی را نافرمانی نکنید که پشیمان می‌شوید. [6]
رازداری
رازداری از خصلت‌های الهی، جزو اوصاف مؤمنین کامل، نشانه کمال عقل و به عنوان منبع خیرات شناخته شده است.
امام رضا g می فرمایند: مومن، مومن نباشد مگر اینکه سه خصلت در او باشد: خصلتی از پروردگارش و خصلتی از پیامبرش و خصلتی از ولی‌اش. که خصلت پروردگارش رازپوشی است [7] . از این رو در ادبیات دینی فقط مومن صلاحیت این را دارد که طرف مشاوره قرار بگیره نه منافق.
انسان رازدار، وفادار و امین است و با حفظ اسرار، موقعیت خود را حفظ کرده و آبرو و ناموس دیگران را نیز محترم می‌شمارد. از این رو، اسلام حفظ اسرار و رازداری را مورد تأکید قرار داده است، [8]
به همان اندازه که رازداری در اسلام مورد تأکید و سفارش قرار گرفته، افشای راز، سخت نکوهش‌شده، زیرا پیامدهای بسیار نامطلوبی برای انسان به‌دنبال خواهد داشت، تا جایی‌که در روایات از آن به‌عنوان خیانت یاد شده‌است؛ چنان‌که امیر مؤمنان علی g فرمودند: رازی را که به تو سپرده می‌شود، فاش مساز، که فاش ساختن رازها خیانت است[9].
دور اندیشی
نمی‌توان در کارهای مهم زندگی با افرادی که بینش عمیق و دوراندیشی ندارند مشورت کرد، حضرت علی g در این باره می‌فرماید: با دوست مهربان دوراندیش مشورت کن که موجب پیروزی می‌شود. [10]
خوش خلقی
انسان در هر شغل و حرفه ای لازم است که مهارتهای مورد نیاز آن شغل و حرفه را بدست آورد . امام صادق g در این باره می‌فرماید: هر صاحب صنعت و حرفه ای برای مورد توجه واقع شدن به سه خصلت نیاز دارد: 1- در کار خود حاذق و ماهر باشد؛ 2- در آن کار حق امانت را ادا نماید، 3- نسبت به مراجعان خوش رو و مهربان باشد.
حضرت علی g می‌فرماید: مشورت با محتاط مهربان، مایه پیروزی است . [11]
عنصر همدلی که از عوامل رایج روان درمانی ها و مشاوره ها است می‌تواند ناظر به چنین مفهومی باشد.
[1]. مشاوره و راهنمایی در تعلیم و تربیت،ص29
[2]. تفسیر صافی ص 106 چاپ قدیم
[3]. بحارالانوار،1403
[4]. غررالحکم ص441
[5]. . مشاوره و راهنمایی در تعلیم و تربیت،ص64
[6]. نهج البلاغه ص 275.
[7]. میزان الحکمه،حدیث2966.
[8]. آیین رازداری در اسلام، ج1، ص 5.
[9]. مى‌فرمودوَ لا تُذِعْ سِرّاً اودِعْتَهُ، فَانَّ الْاذاعَةَ خِيانَةٌ (غرر الحکم و درر الکلم، ص 320، ح 7417)
[10]. غررالحکم ج 2 حرف میم خ 147.
[11]. غررالحکم ج6- ص 14.