سرفصل 1: دستگاه بینایی و شنوایی[1]

نمونه 21-مطلب درسی: محدودیت ادراکهای حسی انسان

علم و دانش امروزی این حقیقت را ثابت کرده است که آنچه که بدون ابزار قابل حس باشد دایره محدودی از موجودات را شامل می‌شود و بسیاری از محسوسات چه در زمینه رنگها، اصوات، طعمها، امواج و غیره، بدون ابزار در قلمرو درک ما قرار نمی گیرد.

طول امواج خورشید بسیار گسترده است (از امواج کیهانی کوتاه با طول چند میلیونیم تا امواج بلند رادیویی با طول چند کیلومتر). چشم انسان تنها امواجی را دریافت می‌کندکه بین 400 تا 700 میلیونیم میلی متر طول دارند و طیف مرئی نور نامیده می‌شوند؛ بنابراین، طیف قابل رؤیت، بخش بسیار کوچکی از طیف کامل الکترومغناطیسی را تشکیل می‌دهد.

از سوی دیگر در زمینه شنوایی، به طور متوسط گوش افراد جوان می‌تواند، امواج صوتی را در محدوده‌ی 20 هرتز تا 20 کیلوهرتز (20000 هرتز) بشنود[2]. گوش انسان به صوتهایی با بسامد 1000 تا 5000 هرتز حساسیت بیشتری دارد و حداکثر حساسیت گوش انسان برای بسامدهایی بین 3000 تا 4000 هرتز در فضای باز می‌باشد. [3]

در نتیجه امواج صوتی که گوش انسان قادر به درک آن است امواج محدودی است، در حالی که هزاران موج دیگر صوتی وجود دارد که گوش انسان قادر به شنیدن آن نیست.

همچنین امیر المومنین در خطبه 65 نهج البلاغه می‌فرمایند:

هر شنونده ای جز خدا در شنیدن صداهای ضعیف کر و برابر صداهای قوی ناتوان است و آوازهای دور را نمی شنود. هر بیننده‌ای جز خدا از مشاهده رنگهای ناپیدا و اجسام بسیار کوچک ناتوان است[4]. [5]

سرفصل 2: اصول مربوط به مشاور و درمانگر (ویژگی های فردی و حرفه ای)

نمونه 22-مطلب درسی: عوامل فردی موثر بر ادراک حسی

ادراک حسی به معنای فرایند ذهنی یا روانی است که گزینش و سازماندهی اطلاعات حسی و نهایتاً معنی بخشی به آنها را به گونه‌ای فعال به عهده دارد. برخی از ویژگی‌های فردی، مانند نیازها، نگرش‌ها، انگیزه‌ها، علایق، تجارب گذشته و انتظارهای شخص، می‌تواند بر ادراک فرد اثر گذارد. [6]

هیجان ها یا عواطف ما نیز در ادراک حسی ما تأثیر می گذارند. به عنوان مثال زمانی که در یک موقعیت خطرناک قرار می‌گیریم مثل حمله‌ی یک حیوان وحشی اولین اتفاقی که در بدن انسان رخ می‌دهد تجربه‌ی ترس شدید و سپس ترشح هورمون آدرنالین از غدد فوق کلیه و به تبع آن فعال شدن سیستم اعصاب سمپاتیک است. در نتیجه فعال شدن سمپاتیک گیرایی های حسی انسان افزایش شدید می‌یابد تا بتوانیم سریع تر و راحت تر از خطر بگریزیم. به عنوان مثال مردمک چشم ها گشادتر شده تا در نتیجة ورود نور و اطلاعات دیداری بیشتر به چشم، پردازش های قوی تری اتفاق بیفتد و در گریز از خطر موفق تر باشیم.

برای مثال علاقه ی ما به یک نفر موجب می‌شود که از ادراک معایب او غافل شویم و توجه خود را در ادراک محاسن متمرکز کنیم، یا نفرت ما از یک شخص باعث می‌شود که بدی های او را ادراک نماییم و از ادراک خوبی هایش غافل بمانیم.

از پیامبراکرم a رسیده است: «دوستی تو نسبت به چیزی، تو را کور و کر می‌کند[7]».

این حدیث اشاره به این دارد که هواهای نفس و امیال و خواست های آن تفکر درست را از کار می اندازد و ادراک حسی را دچار خطا می‌کند، و علاقه مفرط به اشخاص یا اشیاء چشم و گوش را کور و کر می سازد و حواس و تفکر ما را از ادراک صحیح حقیقت باز می دارد.

همچنین امیر مومنان حضرت علی g می‌فرمایند: چشم عاشق از دیدن عیب های معشوق، کور است و گوش او از [شنیدن ]زشتی بدی هایش کر. [8]

[1]. ر.ک.روانشناسی عمومی،ص 147

[2]. ر.ک، زمینه روانشناسی، بحث احساس و ادراک، صص 197ـ224

[3].  ر.ک، زمینه روانشناسی، ص229

[4]. «كُلُّ سَمِيعٍ غَيْرَهُ يَصَمُّ عَنْ لَطِيفِ الْأَصْوَاتِ وَ يُصِمُّهُ كَبِيرُهَا وَ يَذْهَبُ عَنْهُ مَا بَعُدَ مِنْهَا وَ كُلُّ بَصِيرٍ غَيْرَهُ يَعْمَى عَنْ خَفِيِّ الْأَلْوَانِ وَ لَطِيفِ الْأَجْسَامِ» (نهج البلاغه، خطبه 65)

[5]. ممکن است منظور حضرت علي g از صداهاي ضعيف تر و قوي تر امواج فرا صوتي و فروصوتي بوده باشد. در ادامه خطبه حضرت به رنگ هايي اشاره کرده که چشم انسان قادر به ديدن آن نيست که اين موضوع نيز از لحاظ علمي يک موضوع تاييد شده است.بعضي از رنگها وجود دارد که فرکانس هاي نوري انها در چشم انسان همديگر را خنثي مي کند و چشم انسان قادر به ديدن آنها نيست. همچنين برخي از اشعه هاي خورشيد يا برخي از اشعه هاي ديگر را در فضا بصورت مستقيم و با چشم مرئي نمي توان مشاهده نمود و بايد با ابزار هاي خاص و تلسکوپ هاي قوي مشاهده شوند. در ادامه خطبه حضرت به اجسام بسيار کوچک اشاره کرده که چشم انسان از ديدن آن ناتوان است همانطور که مي دانيد همه اجسام از مولکول ها تشکيل شده اند و همه مولکول ها از اتم ها تشکيل شده اند و همه اتم ها از ذرات زير اتمي و ذرات زير اتمي از کوارک ها تشکيل شده اند که با چشم انسان قابل مشاهده نيست و براي مشاهده نياز به ميکروسکوپ الکتروني دارد (افشار، 1393).

[6]. .ر.ک،  زمینه روانشناسی،ص267

[7]. بحارالأنوار    ج 74   ص  166    حُبُّکَ لِلشَّيءِ يعْمِي وَ يصِمّ

[8]. کتاب غرر الحكم و درر الكلم، حديث6314عَينُ المُحِبِّ عَمِيَّةٌ عَن مَعايِبِ المَحبُوبِ ، وَ أُذُنُهُ صَمّاءُ عَن قُبحِ مَساويهِ ؛