4- هیجان
1401/07/20 14:17فصل قبل
4- هیجان[1]
هیجان[2] یعنی احساسات درونی که همراه با واکنش های فیزیولوژی و ذهنی نمودار می‌شود. هیجانات اصلی عبارتند از : ترس، خشم، لذت و غم[3]. شاید مفهوم هر کدام از این هیجانات در نگاه الهی و غیر الهی یکسان باشد اما از چند جهت متفاوت است یکی ماهیت ارزش یا ضد ارزش بودن آن ها و دیگری امری که این هیجانات به آن تعلق می‌گیرد.
بعنوان مثال خشم والدین نسبت به نافرمانی فرزندشان دو گونه است، یک بار به دلیل ناراحتی از رفتار غلط اوست و یکبار به علت این است که والدین برای خود شخصیت قائل هستند و احساس می‌کند نافرمانی فرزند موجب اهانت به آن ها شده و غرورشان لگد مال شده. در صورت اول این خشم یک خشم مثبت و ناشی از حس مسولیت است و در صورت دوم، این خشم، خشم منفی و ناشی از خودبرتربینی است. همچنین خشمی که انسان برای مخالفت با خواسته های نابجای خود دچار می‌شود، ضد ارزش و خشمی که انسان به دلیل نافرمانی دیگران نسبت به دستورات الهی پیدا می‌کند، ارزشمند و مقدس است[4].
[1]. emotion
[2]. ر.ک،روانشناسی عمومی،ص 201
[3]. انگیزش و هیجان،ص 446
[4]. نوشته اند: پیامبر a هیچ گاه برای امور دنیوی خشم نمی گرفتند اما وقتی برای خدا خشم می کردند کسی را نمی شناختند.( معراج السعاده ، ملا احمد نراقي، ص 226) . خشمش هرگز براي دنيا و ناملايمات آن نبود؛ زماني كه حرمتي الهي دريده مي شد و يا حدي از حدود الهي پايمال مي شد از شدت خشم كسي او را نمي شناخت و از پا نمي نشست تا آن كه حق را ياري كند . طبرسي، مكارم الاخلاق، ص13.) این داستان معروف را شنیده ایم که در جنگ خندق وقتی عمر بن عبد ود به صورت حضرت علی g آب دهان انداخت، ایشان از روی سینه او بلند شدند، قدم زدند و بعد او را به هلاکت رساندند. وقتی علت این عمل را پرسیدند: فرمودند: خواستم خششم فرو نشیند تا بخاطر خودم او را نکشم (مناقب آل ابی طالب، ابن شهر آشوب ، بیروت، دار الأضواء، ج2، ص115).