رفتار استاد، شرط تأثير گذاري شيوه هاي پيشنهادي
1401/09/03 14:28فصل قبل
همان‌گونه که در پيشگفتار کتاب بيان شد، معلم و استاد نه‌تنها نقش آموزشي بلکه نقش تربيتي نيز دارد. حتي به دليل تقدّم تربيت و اخلاق بر دانش (به معناي اطلاعات) نقش تربيتي وي مهم‌تر و مقدّم بر نقش آموزشي است. همچنين گفته شد که نقش تربيتي معلم و استاد مي‌تواند در قالب رفتاري يا گفتاري باشد. از آنجا که رسالت اين کتاب کمک به مدرّسان محترم در ايفاي نقش تربيتي در قالب گفتاري است، در کتاب حاضر فقط به مباحث گفتاري پرداخته شده است و بخش رفتاري به کتاب‌ها و منابع مرتبط (مانند آداب تعليم و تربيت يا اخلاق حرفه‌اي) که در اين زمينه وجود دارد يا مي‌تواند تأليف شود، واگذار شده است. اما چون بخش رفتاري بسيار مهم و تأثيرگذار است و بدون آن گفتار معلم و استاد کم‌تأثير يا بي‌تأثير مي‌شود و حتي ممکن است گاهي نتيجه عکس دهد، برخي نکات به‌صورت فهرست‌وار ذکر مي‌شود. اميد آنکه خداوند متعال به خوانندگان عزيز توفيق عمل عنايت فرمايد.
برخي از وظايف معلمان و استادان که عمل به آن در تربيت دانشجويان اثر دارد:
حسن خلق و خوش رفتاري.
تواضع.
عدالت (ظلم نکردن به دانشجو).
رعايت تساوي و مواسات بين دانشجويان در ياد دادن و حتي نگاه کردن به آن‌ها.
دوري از مواضع تهمت.
نظم در ورود و خروج.
حضور در کلاس با مطالعة قبلي.
اخلاص در عمل (اخلاص در تدريس و...).
رعايت احکام شرعي.
سخاوت علمي (انفاق علم).
خوش زباني و عفت کلام.
آراستگي.
جرئت علمي (مقلّد نبودن در مسائل علمي).
آزاد انديشي (جزم انديش نبودن).
شجاعت علمي (اعتراف به‌اشتباه، اعتراف به درست بودن نظر دانشجو در جاي خود، گفتن «نمي‌دانم» در مواقع لزوم).
پاک و با صفا بودن (داشتن معنويت).
صداقت.
اهل عمل بودن.
وارستگي (دنيا پرست نبودن).
ادب.
استمرار علم‌آموزي (به‌روز بودن اطلاعات رشته تخصصي خود).
پرهيز از جدل و ستيز در بحث.
اطمينان از صلاحيت علمي خود براي تدريس درس مربوطه.
عشق و علاقه به علم و معلّمي.
دوست داشتن دانشجويان خود و دلسوزي نسبت به آنان.
توجه به حالات روحي و مشکلات احتمالي دانشجويان در حدّ امکان.
اطلاع از نام و مشخصات دانشجو.
در نظر گرفتن استعداد دانشجويان هنگام تدريس.
احترام به دانشجو و اهميت دادن به افکار و نظرات او.
ارجاع دادن به استاد بهتر در صورت لزوم.
ياد کردن ساير اساتيد و همکاران به نيکي.
تکريم و احترام دانشمندان از جمله دانشمندان رشته خود.
تقبيح و تحقير نکردن علومي که خود در آن‌ها تخصص ندارد.
وقار و متانت.
تعيين و تنظيم نحوه نشستن خود و دانشجويان.
احترام ويژه به شاگردان با فضيلت و قدرداني از امتيازات آن‌ها.
استفاده از بهترين الگوها و روش تدريس و تفهيم.
توجه به فضا، هوا، دما و نور کلاس.
رعايت تناسب صدا با محيط درس.
مراعات کلاس‌هاي مجاور.
آماده کردن کلاس براي مدرّس بعدي (پاک کردن تخته سفيد و...).
اهميت دادن به نظم دانشجويان در ورود و خروج، رعايت سکوت و... .
حوصله و مدارا در پاسخگويي به سؤالات دانشجويان.
ايجاد روحيه پژوهشگري و تحقيق در دانشجويان به‌جاي حفظ کردن.
تربيت عقلاني دانشجو و پرورش عقل وي در کنار آموختن علم.
اعلان پايان کلاس با دعا يا صلوات.
توقف در کلاس بعد از پايان درس.
اساتيد محترم مي‌توانند براي مطالعه بيشتر به کتاب‌هايي مرتبط با اين موضوع از جمله کتاب «مُنيه‌المُريد» تأليف شهيد ثاني مراجعه کنند. اين کتاب را حجت‌الاسلام‌والمسلمين دکتر سيد محمدباقر حجتي با نام «آداب تعليم و تربيت در اسلام» ترجمه کرده است.[1]
[1]. يادآور مي‌شود که بيشتر نکته‌هاي گفته شده از کتاب مذکور استخراج شده است.