سرفصل: مرکز کنترل انرژي

مطلب درسي: شين بي‌نهايت

در شبکه‌هاي قدرت شين بي‌نهايت به پايانه‌اي گفته مي‌شود که ولتاژ و فرکانس آن ثابت است و تغييرات توليد و مصرف شبکه تأثيري بر روي دامنه ولتاژ و فرکانس آن ندارد. همچنين اغتشاشات به وجود آمده در شبکه نيز ولتاژ و فرکانس آن را تغيير نخواهد داد. درواقع شين بي‌نهايت همانند اقيانوسي است که هر چه از آب آن برداشته يا به آن اضافه شود، سطح آبِ آن تغييري نمي‌کند.

روح انسان نيز چنين است. هرچه روح انسان بزرگ‌تر باشد، ثبات و قرار بيشتري داشته و اغتشاشات و ناملايمات زندگي تأثير کمتري بر روي او خواهد داشت. چنانکه خداوند در وصف اولياي خود در قرآن مي‌فرمايد: «أَلاَ إِنَّ أَوْلِيَاءَ اللّه ِ لاَ خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لاَ هُمْ يَحْزَنُونَ؛ [1] آگاه باشيد که بر دوستان خدا نه بيمي است و نه اندوهگين مي‌شوند.»

 از طرف ديگر، شبکه‌هاي کوچک و محلي داراي ژنراتورهاي کوچکي هستند و ولتاژ و فرکانس آن‌ها ثابت نيست. در اين شبکه‌ها با افزايش توان اکتيو و راکتيو مصرفي به ترتيب فرکانس و ولتاژ شبکه کاهش مي‌يابد. همچنين اگر اغتشاشي به شبکه وارد شود، احتمال ناپايدار شدن شبکه زياد خواهد بود؛ اما اگر يک شبکه محلي به شين بي‌نهايت متصل گردد، ولتاژ و فرکانس آن تابع شين بي‌نهايت شده و بدون تغيير خواهد شد و ديگر تغييرات توان بر روي آن اثري نخواهد داشت.

انسان‌ها نيز به‌تنهايي به‌مثابة شبکه‌هاي کوچک محلي هستند که گاهي تحت تأثير ناملايمات و طوفان‌هاي زندگي قرار گرفته و دچار افسردگي، نااميدي و آسيب‌هاي روحي مي‌شوند؛ ولي اگر انسان خود را به اولياي الهي که چون اقيانوس‌هاي بي‌کران فضيلت و انسانيت هستند، متصل نمايد از آسيب‌هاي فردي و اجتماعي در امان خواهد ماند. چرا که ايشان به وجود بي کران الهي وصل هستند و واسطه اتصال مخلوقات به خالق به شمار مي آيند. همان‌طور که در زيارت جامعه کبيره خطاب به ائمه اطهار مي‌گوييم: «ضَلَّ مَنْ فَارَقَکُمْ وَ فَازَ مَنْ تَمَسَّکَ بِکُمْ وَ أَمِنَ مَنْ لَجَأَ إِلَيْکُمْ وَ سَلِمَ مَنْ صَدَّقَکُمْ وَ هُدِيَ مَنِ اعْتَصَمَ بِکُمْ؛[2]  هرکه از شما جدايي نمود گمراه گشت، هرکه به شما تمسّک جست، به رستگاري رسيد و هرکه به شما پناه آورد ايمني يافت، کسي که شما را تصديق نمود، سالم ماند و هرکه متمسّک به شما شد، هدايت يافت.»

نمونه 39

درس: تحليل سيستم‌هاي انرژي الکتريکي 1

سرفصل: مرکز کنترل انرژي

مطلب درسي: کنترل فرکانس در شبکه قدرت

در شبکه‌هاي قدرت فرکانس شبکه به کمک وسيله‌اي به نام گاوِرنِر[3] کنترل مي‌شود. گاورنر روي ژنراتورها نصب مي‌شود و از فرکانس شبکه بازخورد گرفته و با تنظيم توان توليدي فرکانس را کنترل مي‌کند. نکتة مهم اينکه در شبکه‌اي که چندين نيروگاه وجود دارد، اگر تمام نيروگاه‌ها بخواهند فرکانس را کنترل کنند، امکان‌پذير نبوده و به هم خوردن تعادل در شبکه را باعث مي‌شود. درواقع در اين حالت عملکرد نيروگاه‌ها بر يکديگر تأثير نامطلوب گذاشته و اختلال در شبکه را در پي دارد. به همين خاطر در همه شبکه‌ها تنها گاورنر يک نيروگاه، مسئول کنترل دقيق فرکانس است.

در عالم هستي نيز اگر قرار بود چند خدا وجود داشته باشد، جهان به تباهي کشيده مي‌شد. چون هرکدام از خدايان مي‌خواستند دنيا را بر طبق ميل خود اداره کنند و سبب مي‌شد در کار يکديگر مداخله کرده و دنيا به نابودي کشيده شود. خداوند در قرآن کريم مي‌فرمايد: «مَا اتَّخَذَ اللَّهُ مِنْ وَلَدٍ وَ ما کانَ مَعَهُ مِنْ إِلهٍ إِذاً لَذَهَبَ کُلُّ إِلهٍ بِما خَلَقَ وَ لَعَلا بَعْضُهُمْ عَلي بَعْضٍ سُبْحانَ اللَّهِ عَمَّا يَصِفُون؛[4]. خدا هرگز فرزندي براي خود انتخاب نکرده و معبود ديگري با او نيست که اگر چنين مي‌شد، هر يک از خدايان مخلوقات خود را تدبير و اداره مي‌کردند و بعضي بر بعضي ديگر برتري مي‌جستند (و جهان هستي به تباهي کشيده مي‌شد) منزّه است خدا ازآنچه آنان توصيف مي‌کنند.»

در جاي ديگر قرآن کريم از زبان حضرت يوسف g خطاب به هم زنداني‌هاي خود مي‌فرمايد: «يا صاحِبَيِ السِّجْنِ أَأَرْبابٌ مُتَفَرِّقُونَ خَيْرٌ أَمِ اللَّهُ الْواحِدُ الْقَهَّار؛[5]  اي دوستان زنداني من! آيا اربابان (خدايان) متفرق و پراکنده بهترند، يا خداوند يگانه پيروز؟»

نمونه 40

درس: تحليل سيستم‌هاي انرژي الکتريکي 1

سرفصل: مرکز کنترل انرژي

مطلب درسي: تنظيم‌کننده ولتاژ خودکار ([6]AVR)

در ژنراتورهاي سنکرون که وظيفه توليد توان الکتريکي را در شبکه دارند، وسيله‌اي به نام تنظيم‌کننده ولتاژ خودکار يا AVR وجود دارد. اين وسيله با تغيير دادن جريان تحريک، ولتاژ خروجي را به‌صورت خودکار در مقدار دلخواه تنظيم مي‌کند. به اين صورت که هنگامي‌که به دليل افزايش يا کاهش بار، شبکه دچار افت يا افزايش ولتاژ شد، اين وسيله مانع آن شده و به‌صورت خودکار ولتاژ را تنظيم مي‌کند.

همان‌طور که AVR ولتاژ خروجي را به‌صورت خودکار تنظيم مي‌کند، برخي اعمال و رفتارها نيز انسان را به‌طور خودکار تنظيم مي‌کنند. به عنوان مثال نماز وسيله‌اي است که به‌صورت خودکار اعمال و رفتار انسان را تنظيم مي‌کند. اگر انسان نماز را اول وقت و با حضور قلب بخواند، بعد از مدتي اخلاق و رفتار او به‌صورت ناخودآگاه و خودکار تغيير کرده و اصلاح مي‌شود. يعني نماز اول وقت يا نماز همراه با حضور قلب بدون اينکه انسان کتابي مطالعه کند يا در کلاس‌هاي اخلاقي شرکت کند، اخلاق و رفتارش را اصلاح مي‌کند.

 روايت شده جواني از انصار با رسول خدا a نماز جماعت مي‌گزارد؛ درحالي‌که کارهاي زشت را مرتکب مي‌شد. احوال و اعمال اين جوان به رسول خدا a گزارش شد، حضرت فرمود: بي‌شک روزي نمازش او را از اين کارهاي زشت بازمي‌دارد. پس، مدتي نگذشت که سرانجام، جوان توبه کرد.[7]

خداوند نيز در قرآن کريم مي‌فرمايد: «وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهي عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْکَرِ وَ لَذِکْرُ اللَّهِ أَکْبَرُ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ ما تَصْنَعُون؛[8]  به‌درستي که نماز آدمي را از فحشا و منکر بازمي‌دارد و ذکر خدا بزرگ‌تر است و خدا به کارهايي که مي‌کنيد آگاه است».

به کمک نماز صفات و زشتي‌هايي مانند حسد، تکبر، کينه، بخل و... خودبه‌خود در وجود انسان از بين مي‌رود. به‌طوري‌که اگر کسي چنين صفاتي در وجودش باشد، معلوم مي‌شود که يا نماز نمي‌خواند يا آن چيزي که مي‌خواند، نماز واقعي نيست. مرحوم سيد علي آقاي قاضي طباطبايي از اساتيد بزرگ عرفان مي‌فرمودند که اگر کسي نمازهايش را اول وقت خواند و به جايي نرسيد، من را لعنت کند.[9]

نمونه 41

درس: تحليل سيستم‌هاي انرژي الکتريکي 1

سرفصل: مرکز کنترل انرژي

مطلب درسي: پخش بار بهينه

در شبکه‌هاي قدرت پخش بار بهينه از اهميت فراواني برخوردار است. يکي از اهداف پخش بار بهينه اين است که توان به‌گونه‌اي در خطوط جاري شود که اولاً تلفات شبکه کمينه شود و ثانياً کيفيت توان شبکه نيز تأمين گردد. مثلاً ولتاژ پايانه‌ها داراي مقدار مناسب بوده و تا حد امکان به مقدار نامي نزديک باشد. براي اين کار يک تابع هدف تعريف مي‌شود که شامل ميزان تلفات و همچنين متغيرهاي کيفيت توان (ازجمله ولتاژ) است. در تابع هدف، بسته به اهميت و ارزش هر متغير، متغيرها در ضريبي به نام ضريب وزني[10] ضرب مي‌شود. درواقع ضريب وزني هر متغير نشان‌دهنده اهميت و ارزش آن متغير است.

جالب است بدانيم چنين مفهومي در قرآن درباره اعمال انسان به‌کار رفته است. وزن عمل به معني ارزش آن عمل بوده و در روز قيامت بر اساس وزن اعمال به انسان پاداش داده مي‌شود. نماز بعضي انسان‌ها وزن زيادي دارد؛ اما نماز بعضي ديگر وزن کمتري دارد. بعضي افراد هستند که خداوند درباره آن‌ها فرموده ما اصلاً وزني براي اعمال آن‌ها قائل نمي‌شويم.

«أُولئِکَ الَّذينَ کَفَرُوا بِآياتِ رَبِّهِمْ وَ لِقائِهِ فَحَبِطَتْ أَعْمالُهُمْ فَلا نُقيمُ لَهُمْ يَوْمَ الْقِيامَةِ وَزْنا؛[11] همين دنياطلبان‌اند که به آيات خداي خود کافر شدند و (روز) ملاقات خدا را انکار کردند، لذا اعمالشان همه تباه گشته و روز قيامت آن‌ها را هيچ وزن و ارزشي نخواهيم داد.»

يا در جاي ديگر مي‌فرمايد کساني رستگار مي‌شوند که وزن اعمال آن‌ها بيشتر است.

«والوزنُ يومئذٍ الحق فَمَنْ ثَقُلَتْ مَوازينُهُ فَأُولئِکَ هُمُ الْمُفْلِحُون؛[12] وزن کردن (اعمال و سنجش ارزش آن‌ها) در آن روز، حق است. کساني که ميزان‌هاي (عمل) آن‌ها سنگين است، رستگاران‌اند.»

در ميان اعمال نيز برخي از ضريب وزني بيشتري برخوردارند مانند نماز که درباره اهميت آن امام باقر g فرمودند: «اولين چيزي که از بنده محاسبه و سؤال مي‌شود، نماز است. اگر قبول افتد، ساير اعمال نيز قبول مي‌شود.»[13]

 همچنين از عوامل ديگري که همه اعمال انسان را ارزشمند کرده و وزن اعمال را نزد خداوند افزايش مي‌دهد، وجود اخلاص در اعمال انسان است. امام عليg دربارة آن فرمودند: «باوجود اخلاص است که اعمال [به درگاه خدا] بالا مي‌رود.»[14]

[1]. يونس، 62.

[2].  مفاتيح‌الجنان.

[3]. Governor.

[4]. مؤمنون:91.

[5]. يوسف: 39.

[6]. Automatic Voltage Regulator.

[7]. بحارالانوار، ج 82، ص8.

[8]. عنکبوت: 45.

[9].اسوه عارفان، ص 87.

[10]. Weighting Factor.

[11]. کهف: 105.

[12]. اعراف: 8.

[13]. «إِنَّ أَوَّلَ مَا يُحَاسَبُ بِهِ الْعَبْدُ الصَّلَاةُ، فَإِنْ قُبِلَتْ قُبِلَ مَا سِوَاهَا» (الکافي، ج 3، ص268).

[14]. «:«مَعَ الْإِخْلَاصِ تَرْفَعُ الْأَعْمَال» (ميزان الحکمه، ج 3، ص 38).