سرفصل: فرآيندهاي بيروني زمين
1401/11/02 12:06فصل قبل
نمونه 5: مطلب درسي: آب‌هاي زيرزميني - ضريب گذردهي
به مجموعه آب‌هايي که پايين‌تر از سطح ايستابي قرار دارد، آب‌هاي زيرزميني گفته مي‌شود. اين آب‌ها از نفوذ آب‌هاي جاري، برف، باران و آب‌هاي راکد مانند دريا به درون لايه‌هاي سطحي زمين به وجود مي‌آيد. به آن بخش از لايه‌هاي دروني زمين که فضاي خالي آن‌ها توسط آب پرشده است، سفره‌هاي آب زيرزميني گفته مي‌شود. زمين‌ها و توده سنگ‌ها را مي‌توان از منظر گذردهي آب به چهار دسته تقسيم کرد: الف) بدون گذردهي (کاملاً خشک[1])
ب) با گذردهي کم (نمدار[2]) ج) با گذردهي متوسط (خيس[3]) د) با گذردهي بالا (آبدار[4]) و لذا ميزان آب عبوري از يک سطح مشخص که دبي ناميده مي‌شود وابسته به ضريب گذردهي، اختلاف ارتفاع و فاصله بين دو نقطه هست. [5]
عنوان جهت الهي بحث: بخل و احسان و ايثار
گذردهي فقط در مورد سفره‌هاي آب زيرزميني صدق نمي‌کند. انسان‌ها نيز برخي فقط در پي جمع مال دنيا هستند و چنان دل‌بسته‌ي مال دنيا هستند و ازنظر گذردهي اموالي که در دستشان است چنان بخيل‌اند که حتي حاضر نيستند براي خود و زن و فرزندشان خرج کنند.
وضعيت اينان مثل سنگ‌هايي است که متخلخل نبوده داراي گذردهي تقريباً صفر هستند مانند توده‌هاي آذرين کاملاً خشک.
برخي اهل انفاق و خرج کردن هستند اما فقط در حيطه‌ي خود و زن و فرزندشان و نه بيشتر. گرچه خانواده‌ي اين افراد در رفاه به سر مي‌برند اما خيري از اين نوع افراد به ديگران نمي‌رسد و بقول صائب تبريزي بايد به آن‌ها گفت:
دور دستان را به احسان ياد کردن همت است ورنه هر نخلي به پاي خود ثمر مي‌افکند
همچون سنگ‌هايي که تخلخل دارند ولي تخلخل آن‌ها مؤثر نيست يعني امکان گذردهي آب در آن‌ها پايين است مانند گِل سنگ‌ها.
دسته سوم انسان‌هاي کريمي هستند که بخشي از دارايي خود را صرف ديگران مي‌کنند که قرآن در مورد آنان مي‌گويد: «وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ؛[6] و از آنچه به آن‌ها روزى دادهايم انفاق مىنمايند.»
اين گروه مانند سنگ‌هاي داراي تخلخل مؤثر و داراي گذردهي بالاي آب مي‌باشند، نمونه آن سنگ‌هاي آهکي کارستي است.
دسته‌ي چهارم کساني هستند که بزرگواري و کرامت، آن‌ها را به آسمان ايثار و فداکاري رسانده است و نه اينکه تنها بخشي از آنچه خداوند به آن‌ها روزي داده است انفاق مي‌کنند بلکه در مواقع لزوم ديگران را بر خود مقدم مي‌دارند همان‌ها که خداوند در وصفشان فرمود: «وَ يُؤْثِرُونَ عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ لَوْ كانَ بِهِمْ خَصاصَةٌ؛[7] (مهاجران را) بر خود مقدّم مىدارند هرچند خودشان بسيار نيازمند باشند. براي اين گروه نيز مي‌توان زون‌هاي خردشده و يا لايه‌هاي آبرفتي را مثال زد.»[8]
[1]. Completely dry.
[2]. Damp.
[3]. Wet.
[4]. Flowing.
[5]. رجوع شود به کتاب‌هاي آب‌هاي زيرزميني آقاي دکتر بهزاد عطايي آشتياني و کتاب مهندسي شيب سنگ، تايف هوک و بري .
[6]. بقره:3.
[7]. حشر:9.
[8]. اشکال: اگر همه سنگ‌ها آب دهي داشته باشند، سفره آب زيرزميني درست نمي‌شود. جواب: اولاً در مثال مناقشه نيست ثانياً اين بحث با اين پيش‌فرض ارائه‌شده است که سفره زيرزميني وجود دارد.