1. مطالعه بیشتر: اجر و ثواب بیمار و بیماری

برخی گمان می‌کنند که بیماری پیامدی جز سختی و بیچارگی ندارد اما پیشوایان ما به ما آموخته‌اند که بیماری برای مؤمنان نه‌تنها عذاب الهی نیست بلکه می‌تواند ثمرات فراوانی را نیز در پی داشته باشد. توجه به این نتایج، تحمل بیماری را آسان‌تر می‌نماید. این آثار برآمده از سخنان معصومان عبارتند از:

۱- غفلت زدایی

سلامتی اگرچه یکی از نعمت‌های الهی است اما گاهی انسان را مغرور می‌کند و او را از یاد خداوند غافل می‌نماید؛ اما در مقابل لحظات سخت زندگی همانند تلنگری به شیشه دل انسان او را از خواب غفلت بیدار می‌کند و ضعف و کوچکی او را یادآور می‌شود و حباب کاذب غرور را می‌شکند.

امام باقر A می‌فرماید:

«الجَسَدُ إذا لم یَمرَضْ أشِرَ و لا خَیرَ فی جَسَدٍ یَأشَرُ؛ جسم اگر بیمار نشود، سرمست می‌شود و در بدنی که (به بیماری دچار نشود و) سرمست شود، خیری نیست»[11]

2- افزایش روحیه صبر و شکیبایی

سختی و گرفتاری در زندگی هر انسانی وجود دارد و ناخوشایندی‌ها ممکن است برای برخی بیش از دیگران وجود داشته باشد؛ اما مهم آن است که انسان بتواند در برابر مشکلات زندگی صبورانه عمل کند و راه‌حلی مشکل‌گشا بیابد.

گاهی بد نیست که به‌صورت آزمایشی نیروی خود را محک زد و برای جنگ‌های بزرگ رزمایشی واقعی به راه انداخت.

بیماری، همانند یک سوهان زبر روح انسان را صیقلی می‌کند و بر مراتب معنوی او می‌افزاید.

یکی از یاران امام صادقA می‌گوید: که از حضرتA شنیدم که می‌فرمود:

  «مَنِ اشْتَكَى لَيْلَةً فَقَبِلَهَا بِقَبُولِهَا وَ أَدَّى إِلَى اللَّهِ شُكْرَهَا كَانَتْ لَهُ كَفَّارَةُ سِتِّينَ سَنَةً قَالَ قُلْتُ وَ مَا مَعْنَى قَبِلَهَا بِقَبُولِهَا قَالَ صَبَرَ عَلَى مَا كَانَ فِيهَا؛ هر کس شبی بیمار شود و به نیکویی آن را  پذیرفته و خدا را شکر و سپاس گوید، کفاره شصت سال (عمر سراسر لغزش) او خواهد بود. راوی می‌گوید: گفتم: معنای نیکو پذیرفتن آن چیست؟ فرمود: بر رنج و ناراحتی آن صبر کند».[12]

3-  افزایش درجات معنوی

بی‌تردید بدون گذر از کوره پرحرارت سختی‌ها نمی‌توان طلای ناب وجود را پدیدار کرد. شاید به همین خاطر است که خداوند برخی از شایستگی‌ها را جز با سختی و بیماری به انسان نخواهد داد.

 پیامبر خدا J می‌فرماید:

«إِنَّ الرَّجُلَ لَيَكُونُ لَهُ الدَّرَجَةُ عِنْدَ اللَّهِ لَا يَبْلُغُهَا بِعَمَلِهِ حَتَّى يُبْتَلَى بِبَلَاءٍ فِي جِسْمِهِ فَيَبْلُغُهَا بِذَلِك‏؛انسان نزد خداوند درجه‌ای دارد که تنها با عمل خود به آن نخواهد رسید، بلکه در گرو این است که بدنش به بلایی گرفتار شود و بدین‌وسیله به آن درجه دست یابد».[13]

بنابراین خداوند به‌وسیله شکیبایی در برابر بیماری مقامی به انسان خواهد داد که دستیابی به آن با هیچ عملی ممکن نیست.

4- کفاره گناهان

هر عملی عکس‌العملی دارد و هر اشتباهی تاوانی را می‌طلبد؛ اما چه‌بهتر که این تاوان در همین دنیا پس داده شود و این عقاب در همین سرای ناپایدار صورت پذیرد و چیزی برای سرای باقی، باقی نماند.

امیر مؤمنان A می‌فرماید:

«إذا ابتَلَی اللّهُ عَبداً أسقَطَ عنهُ مِنَ الذُّنوبِ بقَدْرِعِلَّتِهِ؛هرگاه خداوند بنده‌ای را دردمند کند به‌اندازه آن درد و رنج، گناهان او را می‌زداید».[14]

گویا خداوند نمی‌خواهد که بنده‌اش را به خاطر گناهانش در آتش سوزان جهنم بسوزاند و او را در کنار دردمنشان و هرزگان روزگار قرار دهد. به همین خاطر است که آتشی کوچک مهیا می‌کند و او را کمی در تب‌وتاب بیماری می‌سوزاند و به همین وسیله از گناهان او درمی‌گذرد.

پیامبر خدا J می‌فرماید:

«المَریضُ تَحاتُّ خَطایاهُ کَما یَتَحاتُّ وَرَقُ الشَّجَر؛ گناهان شخص بیمار، همچون برگ درخت می‌ریزد».[15]

5- پاک‌سازی روح

بیماری نه‌تنها کارنامه عمل انسان را از زشتی‌ها پاک می‌کند و کفاره گناهان او به‌حساب می‌آید بلکه روح زنگار بسته انسان را نیز شست‌وشو می‌دهد و پاک می‌نماید.

امام رضاA می‌فرماید:

«الْمَرَضُ لِلْمُؤْمِنِ تَطْهِیرٌ وَ رَحْمَه؛ بیماری، مایه پاکی و رحمت مؤمن است».[16]

6- پاک‌سازی تن

گناه، همان‌گونه که روح انسان را آلوده می‌کند، تأثیرات نامیمونی بر روی تن آدمی نیز خواهد گذاشت که برخی از بیماری‌ها این تأثیرات سوء را می‌سوزانند و از بین می‌برند. پیامبر خدا Jمی‌فرماید:

«إِنَّ الْمَرَضَ يُنَقِّي الْجَسَدَ مِنَ الذُّنُوبِ كَمَا يُذْهِبُ الْكِيرُ خَبَثَ الْحَدِيد؛ بیماری، تن را از گناهان پاک می‌کند، همچنان که دم آهنگری، ناخالصی آهن را می‌زداید».[17]

7- عبادت

تحمل بیماری یکی از عبادت‌ها به‌حساب می‌آید. پیامبرJ به امیرمومنانA  می‌فرماید:

«يَا عَلِيُّ أَنِينُ الْمُؤْمِنِ الْمَرِيضِ تَسْبِيحٌ وَ صِيَاحُهُ تَهْلِيلٌ وَ نَوْمُهُ عَلَى الْفِرَاشِ عِبَادَةٌ وَ تَقَلُّبُهُ مِنْ جَنْبٍ إِلَى جَنْبٍ جِهَادٌ فِي سَبِيلِ اللَّه‏؛ ای علی! ناله مؤمن بیمار چون تسبیح است، و فریادش تهلیل، و خوابش در بستر بیماری عبادت است و پهلوبه‌پهلو شدنش جهاد در راه. خدا».[18]

8 ـ  پاداش

تحمل بیماری برای مؤمنان ازجمله همان کارهایی است که خداوند ارزش بسیاری برای آن قائل است.

امام باقر A می‌فرماید:

«سَهَرُ لَیلَه مِن مَرَضٍ أو وَجَعٍ أفضَلُ و أعظَمُ أجرا مِن عِبادَه سَنَه؛ پاداش شبی از بیماری یا درد نخفتن، برتر و بزرگ‌تر از یک سال عبادت است».[19]

این پاداش به‌قدری بزرگ و باارزش است که پیامبر خدا در مورد آن می‌فرماید:

«عَجِبْتُ مِنَ الْمُؤْمِنِ وَ جَزَعِهِ مِنَ السُّقْمِ وَ لَوْ يَعْلَمُ مَا لَهُ فِي السُّقْمِ مِنَ الثَّوَابِ لَأَحَبَّ أَنْ لَا يَزَالَ سَقِيماً حَتَّى يَلْقَى رَبَّهُ عَزَّ وَ جَل‏؛ از مؤمن و بیتابیِ او از بیماری تعجّب می‌کنم. اگر می‌دانست که چه ثوابی در بیماری هست، بی‌گمان دوست می‌داشت پیوسته بیمار باشد تا آنگاه‌که پروردگار خود را دیدار کند».‌[20]

البته این سخن پیامبر به این معنا نیست که از خدا درخواست بیماری طولانی کنیم و دوست داشته باشیم تا آخر عمر در بستر به سر بریم بلکه سخن ایشان ترغیبی است بر شکیبایی در برابر بیماری و اشاره‌ای است به پاداش بزرگی که در پی آن خواهد آمد.

۹ ـ ثبت عبادات دوران سلامتی

بیماری، انسان را از کارهای روزمره می‌اندازد و عبادات و خدمت‌رسانی او را کاهش می‌دهد؛ اما خداوند برای این مشکل نیز راه چاره‌ای قرار داده است و پاداش بزرگ‌تری به بیمار عنایت کرده است. روزی پیامبر خدا J سر به آسمان برداشت و لبخندی زد اصحاب علتش را پرسیدند. حضرت فرمود:

«عَجِبْتُ لِمَلَكَيْنِ هَبَطَا مِنَ السَّمَاءِ إِلَى الْأَرْضِ يَلْتَمِسَانِ عَبْداً مُؤْمِناً صَالِحاً فِي مُصَلًّى كَانَ يُصَلِّي فِيهِ لِيَكْتُبَا لَهُ عَمَلَهُ فِي يَوْمِهِ وَ لَيْلَتِهِ فَلَمْ يَجِدَاهُ فِي مُصَلَّاهُ فَعَرَجَا إِلَى السَّمَاءِ فَقَالا رَبَّنَا عَبْدُكَ الْمُؤْمِنُ فُلَانٌ الْتَمَسْنَاهُ فِي مُصَلَّاهُ لِنَكْتُبَ لَهُ عَمَلَهُ لِيَوْمِهِ وَ لَيْلَتِهِ فَلَمْ نُصِبْهُ فَوَجَدْنَاهُ فِي حِبَالِكَ  فَقَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ اكْتُبَا لِعَبْدِي مِثْلَ مَا كَانَ يَعْمَلُهُ فِي صِحَّتِهِ مِنَ الْخَيْرِ فِي يَوْمِهِ وَ لَيْلَتِهِ مَا دَامَ فِي حِبَالِي فَإِنَّ عَلَيَّ أَنْ أَكْتُبَ لَهُ أَجْرَ مَا كَانَ يَعْمَلُهُ فِي صِحَّتِهِ إِذَا حَبَسْتُهُ عَنْه‏»

«از دو فرشته‌ای تعجب کردم که از آسمان به زمین فرود آمدند و به سراغ بنده مؤمن درستکاری در محل نمازش رفتند تا عمل روز و شب او را بنویسند؛ اما وی را در محل عبادتش نیافتند. پس به آسمان رفتند و عرض کردند: ای پروردگار ما! به سراغ فلان بنده مؤمنت در مصلایش رفتیم تا عمل شبانه‌روز او را بنویسیم، اما پیدایش نکردیم و او را در دام (بیماری) تو یافتیم.

خداوند فرمود: برای بنده من تا زمانی که در دام من است، مانند خیر و ثوابی را بنویسید که در زمان سلامتی‌اش انجام می‌داد؛ زیرا بر من است که وقتی سلامتی را از او بازمی‌گیرم، اجر همان کاری را که در زمان تندرستی‌اش می‌کرده است، برایش بنویسم».[21]