ویکی الهی

4-2- سرفصل (1): دستگاه اسکلتی و مفاصل

1401/10/17 10:02

فصل قبل

<p><a name="_Toc83125718"></a><a name="_Toc83127723"></a><a name="_Toc86257560"><strong>4-2-1- مطلب درسی (1): جمجمه</strong></a></p>

<p>کاسه سر یا جمجمه از چند قطعه استخوانی تشکیل‌شده است. تشخیص این موضوع از طریق یک مشاهده ساده امکان‌پذیر است ولی علت اینکه چنین حالتی در استخوان دیده‌شده است و دلیل آن چیست نیاز به درک اصول فیزیکی و فیزیولوژیکی دارد.</p>

<p>امام صادق A در پاسخ طبیبی که سؤال کردند؛ چرا کاسه سر، از چند استخوان و لایه تشکیل می‌شود؟ فرمودند: «<strong>چون هر چیزی که درونش خالیست اگر یکپارچه باشد زودتر می شکند و چون چند تکه قرارداده شود، احتمال شکستگی اش کاهش می یابد</strong>»<a href="#_ftn1" name="_ftnref1">[1]</a></p>

<p>این موضوع در علم فیزیک و فیزیولوژی نیز به اثبات رسیده است که وقتی یک شی از بخش‌های جداگانه ساخته‌شده باشد، مقاومت بیشتری را در برابر فشار وارده نشان می‌دهد. هرکدام از اجزای جمجمه هم این حالت رادارند. علاوه بر این، وقتی یک شی از اجزای جداگانه ساخته‌شده باشد، هرکدام یک نقطه ثقل برای گردش حول آن دارد که این به حرکت اجزا جمجمه حول آن مرکز در هنگام اعمال فشار کمک می‌کند و با جابجایی اندک موجب ایجاد مقاومت در برابر فشار و جلوگیری از شکسته شدن آن می‌شود. این موضوع نیز به‌طور کاملاً واضحی در حدیث آمده و از طریق لسان امام معصومDتأیید شده است.</p>

<table style="width:100%">
	<tbody>
		<tr>
			<td>
			<p><strong>شکل1-4: ساختار جمجمه انسان، متشکل از قطعات استخوانی گه در درزهای استخوانی بهم می‌پیوندند. </strong></p>

<p><strong>برگرفته از کتاب اناتومی گری برای دانشجویان پزشکی</strong></p>

<p><a name="_Toc83127724"></a><a name="_Toc86257561"><strong>4-2-سرفصل (1): دستگاه اسکلتی و مفاصل</strong></a></p>

<p><a name="_Toc83125719"></a><a name="_Toc83127725"></a><a name="_Toc86257562"><strong>4-2-2- مطلب درسی (2): مفصل ـ  مایع مفصلی</strong></a></p>

<p>به محل اتصال حداقل دو استخوان مفصل می‌گویند که ممکن است حرکت‌دار یا بدون حرکت باشد. در درون مفصل متحرک یا سینوویال، مایعی بنام مایع مفصلی جریان دارد که ماده‌ای لزج و چسبنده است و از پرده داخلی آن‌ها ترشح می‌شود و وظایفی مانند تغذیه غضروف مفصلی، لغزندگی سطحی، کاهش اصطکاک و عمل ضربه‌گیری را بر عهده دارد.</p>

<p>وجود این مایع برای حرکت مفصل‌ها در محل استخوان‌ها بسیار ضروری است. نکته دیگر این است که افزایش یا کاهش ترشح آن باعث بیماری‌های مفصلی می‌شود.<a href="#_ftn2" name="_ftnref2"><span dir="LTR">[2]</span></a></p>

<p>حال تصور کنید که مایع مفصلی از ابتدا در جانداران وجود نداشت عملاً امکان حرکت بین دو مفصل وجود نداشت و باعث می‌شد که وقتی دو استخوان بر روی‌هم قرار می‌گیرند فشاری که نسبت به هم وارد می‌کنند منجر به سائیدگی و تخریب آن‌ها شود و عملاً مقوله‌ای به نام حرکت در مفصل‌های سینوویال وجود نداشت.</p>

<p>بر طبق نظریه‌های تکاملی در مورد انسان، مایع مفصلی نیز باید بر اساس نیاز بدن جانداران و در طی پروسه انتخاب طبیعی و تکامل برحسب زمان پدید آمده باشد. سؤالی که مطرح می‌شود این است اگر مایع مفصلی از ابتدا در بدن انسان‌ها و میمون‌ها و یا سایر جانداران تعبیه نشده بود جانداران چگونه بدون ساییدگی استخوان‌ها، قادر به راه رفتن بودند؟</p>

<p>افرادی که مدعی هستند طبیعت به‌تنهایی باعث شده است بدن جانداران این نیاز را حس کند و این مایع را ترشح نماید باید توضیح قانع‌کننده‌ای بدهند که طبیعت فاقد شعور چگونه چنین ضرورتی را درک کرده است که جانداران بدون ترشح این مایع از راه رفتن عاجز بوده و استخوان‌بندی آن‌ها عملاً نمی تواند روی‌هم قرار گیرد.</p>

<p>آیا این موضوع منطقی‌تر نیست که بپذیریم این مایع توسط خالق دانا و توانا که احسن الخالقین است بر روی اندام‌های حرکتی همه جانداران تعبیه شده است؟!</p>

<p>مفاصل ساختارهایی در بدن هستند، که عمده وظیفه آن‌ها حرکت و پویایی هست مفاصل در اکثر جانداران وجود دارد ولی در انسان‌ها بسیار پیشرفته‌تر و کارآمدتر است، انسان می‌تواند روی دوپا بایستد و به‌راحتی راه برود، همچنین می‌تواند با دستان خود ابزار بسازد و کارها را انجام دهد؛ که این قابلیت تنها در انسان خلق‌شده است.</p>

<p>همراه با خلقت مفصل، پروردگار بر اساس نیازهای انسان انواع متفاوتی از مفاصل را در بدن اشرف مخلوقات طراحی کرده است. به‌عنوان‌مثال جهت حفظ و مراقبت هر چه سریع‌تر از مغز، مفاصل ثابت را مابین استخوان‌های پهن جمجمه قرارداد. در جای دیگر مفاصل کاملاً متحرک را در اندام فوقانی و تحتانی شکل داد تا انسان بتواند به‌واسطه داشتن این‌گونه مفاصلِ کارآمد، ابزارسازی کرده و یا از محیط‌های ناامن هرچه سریع‌تر دور شود جالب است بدانیم که حتی خداوند در رابطه با سهولت تولد فرزند و شرایط مادر، مفاصلی نیمه متحرک را در ناحیه لگن قرارداد.</p>

<p>ضمناً مفاصل بدن در هر دونیمه قرینه بوده و توسط یک آفریدگار دانا و توانا به‌طور کامل و به‌تناسب نیاز طراحی‌شده است.</p>

<p>بدون تردید اگر حیات، فرآیند تصادفی بود مفاصل دونیمه بدن انسان لزوماً به یک‌شکل و یک اندازه نبود.</p>

<table style="width:100%">
	<tbody>
		<tr>
			<td>
			<p><strong>شکل 2-4: ساختار مفصل متحرک یا سینوویال برگرفته از کتاب اناتومی استل</strong></p>
			</td>
		</tr>
	</tbody>
</table>

<hr />
<ol>
	<li>«لِأَنَّهُ الْمُجَوَّفُ إِذَا كَانَ بِلَا فَصْلٍ أَسْرَعَ إِلَيْهِ الصُّدَاعُ فَإِذَا جُعِلَ ذَا فُصُولٍ كَانَ الصُّدَاعُ مِنْهُ أَبْعَد»(الخصال، ابن بابویه، ج2، ص512).</li>
</ol>

<p><a href="#_ftnref2" name="_ftn2">[2]</a>. Junqueira’s Basic Histology: Text and Atlas, Anthony Mescher, 15th Edition, McGraw-Hill Education, 2018.</p>

4-2-1- مطلب درسی (1): جمجمه

کاسه سر یا جمجمه از چند قطعه استخوانی تشکیل‌شده است. تشخیص این موضوع از طریق یک مشاهده ساده امکان‌پذیر است ولی علت اینکه چنین حالتی در استخوان دیده‌شده است و دلیل آن چیست نیاز به درک اصول فیزیکی و فیزیولوژیکی دارد.

امام صادق A در پاسخ طبیبی که سؤال کردند؛ چرا کاسه سر، از چند استخوان و لایه تشکیل می‌شود؟ فرمودند: «چون هر چیزی که درونش خالیست اگر یکپارچه باشد زودتر می شکند و چون چند تکه قرارداده شود، احتمال شکستگی اش کاهش می یابد»[1]

این موضوع در علم فیزیک و فیزیولوژی نیز به اثبات رسیده است که وقتی یک شی از بخش‌های جداگانه ساخته‌شده باشد، مقاومت بیشتری را در برابر فشار وارده نشان می‌دهد. هرکدام از اجزای جمجمه هم این حالت رادارند. علاوه بر این، وقتی یک شی از اجزای جداگانه ساخته‌شده باشد، هرکدام یک نقطه ثقل برای گردش حول آن دارد که این به حرکت اجزا جمجمه حول آن مرکز در هنگام اعمال فشار کمک می‌کند و با جابجایی اندک موجب ایجاد مقاومت در برابر فشار و جلوگیری از شکسته شدن آن می‌شود. این موضوع نیز به‌طور کاملاً واضحی در حدیث آمده و از طریق لسان امام معصومDتأیید شده است.

شکل1-4: ساختار جمجمه انسان، متشکل از قطعات استخوانی گه در درزهای استخوانی بهم می‌پیوندند.

برگرفته از کتاب اناتومی گری برای دانشجویان پزشکی

4-2-سرفصل (1): دستگاه اسکلتی و مفاصل

4-2-2- مطلب درسی (2): مفصل ـ مایع مفصلی

به محل اتصال حداقل دو استخوان مفصل می‌گویند که ممکن است حرکت‌دار یا بدون حرکت باشد. در درون مفصل متحرک یا سینوویال، مایعی بنام مایع مفصلی جریان دارد که ماده‌ای لزج و چسبنده است و از پرده داخلی آن‌ها ترشح می‌شود و وظایفی مانند تغذیه غضروف مفصلی، لغزندگی سطحی، کاهش اصطکاک و عمل ضربه‌گیری را بر عهده دارد.

وجود این مایع برای حرکت مفصل‌ها در محل استخوان‌ها بسیار ضروری است. نکته دیگر این است که افزایش یا کاهش ترشح آن باعث بیماری‌های مفصلی می‌شود.[2]

حال تصور کنید که مایع مفصلی از ابتدا در جانداران وجود نداشت عملاً امکان حرکت بین دو مفصل وجود نداشت و باعث می‌شد که وقتی دو استخوان بر روی‌هم قرار می‌گیرند فشاری که نسبت به هم وارد می‌کنند منجر به سائیدگی و تخریب آن‌ها شود و عملاً مقوله‌ای به نام حرکت در مفصل‌های سینوویال وجود نداشت.

بر طبق نظریه‌های تکاملی در مورد انسان، مایع مفصلی نیز باید بر اساس نیاز بدن جانداران و در طی پروسه انتخاب طبیعی و تکامل برحسب زمان پدید آمده باشد. سؤالی که مطرح می‌شود این است اگر مایع مفصلی از ابتدا در بدن انسان‌ها و میمون‌ها و یا سایر جانداران تعبیه نشده بود جانداران چگونه بدون ساییدگی استخوان‌ها، قادر به راه رفتن بودند؟

افرادی که مدعی هستند طبیعت به‌تنهایی باعث شده است بدن جانداران این نیاز را حس کند و این مایع را ترشح نماید باید توضیح قانع‌کننده‌ای بدهند که طبیعت فاقد شعور چگونه چنین ضرورتی را درک کرده است که جانداران بدون ترشح این مایع از راه رفتن عاجز بوده و استخوان‌بندی آن‌ها عملاً نمی تواند روی‌هم قرار گیرد.

آیا این موضوع منطقی‌تر نیست که بپذیریم این مایع توسط خالق دانا و توانا که احسن الخالقین است بر روی اندام‌های حرکتی همه جانداران تعبیه شده است؟!

مفاصل ساختارهایی در بدن هستند، که عمده وظیفه آن‌ها حرکت و پویایی هست مفاصل در اکثر جانداران وجود دارد ولی در انسان‌ها بسیار پیشرفته‌تر و کارآمدتر است، انسان می‌تواند روی دوپا بایستد و به‌راحتی راه برود، همچنین می‌تواند با دستان خود ابزار بسازد و کارها را انجام دهد؛ که این قابلیت تنها در انسان خلق‌شده است.

همراه با خلقت مفصل، پروردگار بر اساس نیازهای انسان انواع متفاوتی از مفاصل را در بدن اشرف مخلوقات طراحی کرده است. به‌عنوان‌مثال جهت حفظ و مراقبت هر چه سریع‌تر از مغز، مفاصل ثابت را مابین استخوان‌های پهن جمجمه قرارداد. در جای دیگر مفاصل کاملاً متحرک را در اندام فوقانی و تحتانی شکل داد تا انسان بتواند به‌واسطه داشتن این‌گونه مفاصلِ کارآمد، ابزارسازی کرده و یا از محیط‌های ناامن هرچه سریع‌تر دور شود جالب است بدانیم که حتی خداوند در رابطه با سهولت تولد فرزند و شرایط مادر، مفاصلی نیمه متحرک را در ناحیه لگن قرارداد.

ضمناً مفاصل بدن در هر دونیمه قرینه بوده و توسط یک آفریدگار دانا و توانا به‌طور کامل و به‌تناسب نیاز طراحی‌شده است.

بدون تردید اگر حیات، فرآیند تصادفی بود مفاصل دونیمه بدن انسان لزوماً به یک‌شکل و یک اندازه نبود.

شکل 2-4: ساختار مفصل متحرک یا سینوویال برگرفته از کتاب اناتومی استل

«لِأَنَّهُ الْمُجَوَّفُ إِذَا كَانَ بِلَا فَصْلٍ أَسْرَعَ إِلَيْهِ الصُّدَاعُ فَإِذَا جُعِلَ ذَا فُصُولٍ كَانَ الصُّدَاعُ مِنْهُ أَبْعَد»(الخصال، ابن بابویه، ج2، ص512).

[2]. Junqueira’s Basic Histology: Text and Atlas, Anthony Mescher, 15th Edition, McGraw-Hill Education, 2018.

فصل بعد

ارسال نقد یا نظر

کتاب

فهرست

تاریخجه

4-2- سرفصل (1): دستگاه اسکلتی و مفاصل