4-15- سرفصل (14): سیستم بینایی
1401/10/18 12:42فصل قبل
4-15-2- مطلب درسی (2): ارتباط روح و چشم
چشم یکی از تاثیرگذارترین ابزارها بر مغز، و سپس بر روح و روان است، و البته از آن تاثیر می پذیرد، ازاین‌رو انسان هایی که در حالت ترس روحی و روانی قرار می‌گیرند چشمانی خیره پیدا می‌کنند و یا چشمانشان به حرکت در می‌آید.
در حقیقت حرکت غیرعادی چشم متأثر از حالت روانی و درونی انسان انجام می‌شود، به گونه ای که ترس موجب می‌شود چشمان به‌طور غیرعادی به حرکت درآید.[1] گاه نیز اتفاق می‌افتد که چشم با دیدن چیزهایی چنان روح را تحت تأثیر قرار می‌دهد که امکان مهار حرکات سایر اعضا برای جان و روان آدمی فراهم نمی‌شود. به عنوان مثال در داستان یوسف A و زنان اشراف چنین موقعیتی برای زنان اشراف پدید می‌آید و آنان تحت تأثیر جمال و زیبایی شگفت‌انگیز یوسف، دست خویش را می‌برند.[2]
بنابراین با توجه به تاثیر عمیق نگاه بر روح و روان و مغز، مراقبت و مدیریت چشم در برابر دیدنی ها اهمیت فوق العاده ای دارد. طبق روایات اسلامی بیشترین چیزی که عامل پاکی دل است حفظ نگاه است، چنانکه امام صادق(ع) می فرمایند: «هیچ کسی به چیزی مانند چشم پوشی از نگاه حرام، خود را پاک نگه نمی دارد...».[3]
و در مقابل رها کردن چشم، و نگاه کردن به تصاویر مستهجن عواقب متعدد و گاه جبران نشدنی بر مغز و روان انسانی می گذارد، تحقیقات متعددی در زمینه دیدن این تصاویر بر مغز انجام شده است مانند تحقیقات دانشمندانی چون «راشل آن بار»[4] « ویلیام استروترز»[5]، «گری ویلسون»[6] و دیگران که حکایت از کوچک شدن مغز، و حتی بازگشت مغز به درک دوران نوجوانی با نگاه به تصاویر مستهجن دارد[7].
از طرفی تاثیرات این تصاویر، موقتی و گذرا نیست، بلکه تاثیر آن بعد از نگاه آغاز می شود و شاید به همین خاطر در روایات به تیر مسموم تشبیه شده است، همانطور که امام صادق Aدر این خصوص فرموده‌اند:
«نگاه آلوده تیر زهرآلودی از تیرهای شیطان است و اگر کسی برای خدا از آن درگذرد، خداوند طعم ایمان را به او می‌چشاند».[8]
در قدیم برای شکارهای عظیم الجثه تیر را مسموم می ساخته اند تا بعد از مدتی از برخورد، شکار را از پای در آورد، نگاه حرام نیز تیرهای دشمن بر روح و بدن انسان است که به مرور سبب از پا در آمدن او می‌گردد، نگاه‌های هوس‌آلود و نابجا سبب می‌شود آرام‌آرام قلب و روح انسان مکدر شده، به نابودی گراید؛ چون شخص با نگاه به منظره حرام و فرستادن تصاویر آن به ذهن، عقل و قلب را به آن‌ها مشغول کرده، و چه‌بسا نگاه ناروا و هوس‌آلود به گناهی بزرگ بینجامد.
شاید رمز اعتیاد آور بودن نگاه حرام هم همین است، همانطور که برخی تحقیقات علمی نیز بر این مسئله صحه گذاشته اند، بر اساس یافته‌های یک پژوهش در دانشگاه کمبریج، فعالیت مغزی افراد معتاد به الکل و مواد مخدر بسیار شباهت با مصرف‌کنندگان مستمر پورن دارد. اسکن ام.آر.آی مغزی از مصرف‌کنندگان مستمر پورن نشان داده است که مراکز پاداش مغز آن‌ها در اثر دیدن پورن درست بمانند مغز یک فرد معتاد به الکل در اثر دیدن نوشیدنی‌های الکلی، عمل می‌کند.[9]
4-15- سرفصل (14): سیستم بینایی
4ـ15ـ3ـ مطلب درسی (3): چشم و رنگ‌ها
در شبکیه چشم گیرنده‌های مخروطی شکل وجود دارد که مسئول دید دقیق و رنگی هستند.[10]
|
حضرت امام صادق: برای بصیرت بخشیدن به مفضّل به یکی از فلسفه‌های خلقت چشم اشاره کرده، و می‌فرمایند: «ديده آفريده شد تا رنگ‌ها و صورت‌ها را دريابد. اگر صورت‌ها و رنگ‌ها بودند ولى ديدگانى براى ديدنشان نمى‌بود چه سودى داشتند؟ گوش آفريده شد تا صداها را بشنود.اگر صدايى بود و گوش نبود، نيازى به گوش هم نبود. ديگر حس‌ها نيز این‌گونه است. به عكس آن نيز صادق است، اگر ديده‌اى بود اما صورت و رنگى نبود، چه معنى داشت».[11] |
[1].قرآن کریم در آیه 19 سوره احزاب به این مسئله اشاره دارد: «فَإِذَا جَاءَ الْخَوْفُ رَأَيْتَهُمْ يَنْظُرُونَ إِلَيْكَ تَدُورُ أَعْيُنُهُم؛ و هنگامی که (لحظات) ترس (و بحرانی) پیش آید، می‌بینی آنچنان به تو نگاه می‌کنند که چشمهایشان در حدقه می‌چرخد.
.[2] یوسف/ آیه ۳۱.
[3]. «مَا اعْتَصَمَ أَحَدٌ بِمِثْلِ مَا اعْتَصَمَ بِغَضِّ الْبَصَرِ فَإِنَّ الْبَصَرَ لَا يُغَضُّ عَنْ مَحَارِمِ اللَّهِ إِلَّا وَ قَدْ سَبَقَ إِلَى قَلْبِهِ مُشَاهَدَةُ الْعَظَمَةِ وَ الْجَلَالِ»(بحارالانوار، مجلسی، 1365، ج101، ص41).
[4]. Rachel Anne Barr.
[5]. William M. Struthers.
[6]. Gary Wilson.
[7]. بخش علوم اعصاب دانشگاه کمبریج به آدرس:https://www.neuroscience.cam.ac.uk .
[8] . «اَلنَّظْرَةُ سَهْمٌ مِنْ سِهَامِ إِبْلِيسَ مَسْمُومٌ مَنْ تَرَكَهَا لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لاَ لِغَيْرِهِ أَعْقَبَهُ اَللَّهُ إِيمَاناً يَجِدُ طَعْمَهُ»( من لا يحضره الفقيه، ابن بابویه، ج4، ص 18).
[9]. بخش علوم اعصاب دانشگاه کمبریج به آدرس:https://www.neuroscience.cam.ac.uk.
[10]. Junqueira’s Basic Histology: Text and Atlas, Anthony Mescher,15th Edition , cGraw-Hill Education, 2018.
[11] . «فَخَلَقَ اَلْبَصَرَ لِيُدْرِكَ اَلْأَلْوَانَ فَلَوْ كَانَتِ اَلْأَلْوَانُ وَ لَمْ يَكُنْ بَصَرٌ يُدْرِكُهَا لَمْ تَكُنْ فِيهَا مَنْفَعَةٌ وَ خَلَقَ اَلسَّمْعَ لِيُدْرِكَ اَلْأَصْوَاتَ فَلَوْ كَانَتِ اَلْأَصْوَاتُ وَ لَمْ يَكُنْ سَمْعٌ يُدْرِكُهَا لَمْ يَكُنْ فِيهَا إِرْبٌ وَ كَذَلِكَ سَائِرُ اَلْحَوَاسِّ ثُمَّ هَذَا يَرْجِعُ مُتَكَافِياً فَلَوْ كَانَ بَصَرٌ وَ لَمْ تَكُنِ اَلْأَلْوَانُ لَمَا كَانَ لِلْبَصَرِ مَعْنًى»( توحید المفضل، مفضل بن عمر، ص 23).