4-6- سرفصل (5): مجاری دستگاه گوارش و حفره دهان
1401/10/17 11:37فصل قبل
4-6-1- مطلب درسی: دهان و دندان
حفره دهان اوّلین قسمت دستگاه گوارش است که از لب‌ها شروع و به حلق منتهی می‌گردد و شامل زبان، دندان‌ها، کام، غدد بزاقی اصلی و فرعی، لثه‌ها و قسمتی از استخوان‌های فک هست.[1]
زبان به‌نوبه خود از اعضاء بسیار شگفت‌انگیز بدن انسان است و وظائف سنگینی به عهده دارد که برخی از آن‌ها عبارت‌اند از: جابجا کردن غذا در دهان، کمک به بلعیدن و هضم غذا. از همه مهم‌تر، سخن گفتن است، این تکه گوشت کوچک، با حرکات سریع و منظم و پی‌درپی و دقیق، این کار را انجام می‌دهد و وسیله‌ای برای ارتباط با انسان‌های دیگر و نقل و مبادله اطلاعات و معلومات از قومی به قوم دیگر است.
|
قرآن کریم می‌فرمایند: «خَلَقَ الْإِنسَانَ عَلَّمَهُ الْبَیَانَ؛[2] خداوند انسان را آفرید و به او «بیان» را آموخت.» البته زبان ابزار اصلی بیان در انسان‌هاست اگرچه انسان‌ها گاهی گنگ متولد می‌شوند یعنی قدرت بیان ندارند اگرچه زبان هم داشته باشند. و همچنین قرآن به نعمت لب‌ها اشاره می‌کند: «وَلِسَانًا وَشَفَتَیْنِ؛[3] یک زبان و دو لب برای شما قرار دادیم؟!» «شفتین» اشاره به این دارد که انسان دارای دو لب است که نقش مؤثری در تکلم دارند چراکه بسیاری از حروف به‌وسیله لب‌ها ادا می‌شود، افزون بر آن کمک زیادی به جویدن غذا و حفظ رطوبت دهان و نوشیدن آب می‌کند تا لب‌ها حرکت نکنند، تکلمی هم از زبان تحقق نمی‌پذیرد.
حضرت امام صادق Aبه یکی از شاگردانش، مفضّل فرمودند: «دندانِ جلو تیز قرارداده شده است؛ زیرا به واسطه آن، کار قطع کردن انجام می‌پذیرد؛ و دندان‌های آسیاب پهن قرارداده شده‌اند، زیرا آسیاب کردن و جویدن به کمک آن‌ها انجام می‌گیرد؛ و دندان نیش به‌سان استوانه‌ای و ستونی در یک بناِ بلندتر است، تا تکیه‌گاه دندان جانبی و دندان جلو باشد»[4] همچنین امام صادق Aبه فرد نصرانی که پیرامون تشکیلات و خصوصیات بدن انسان سؤال‌هایی را مطرح کرد، این‌گونه پاسخ دادند:
«خداوند متعال بدن انسان را از قطعات مختلف ترکیب کرده و آفریده است، بدن انسان دارای تعدادی قطعه استخوان و رگ هست. در دهان 28 عدد تا 32 قطعه استخوان غیر از فک پائین و بالا، موجود است و معمولاً انسان‌ها تا سن معینی، 28 عدد دندان دارند؛ ولی با افزایش سن تعداد چهار دندان دیگر که به نام دندان‌های عقل معروف است، روئیده می‌شود».[5]
|
[1]. Junqueira’s Basic Histology: Text and Atlas, Anthony Mescher,15th Edition , cGraw-Hill Education, 2018.
[2]. الرحمن/ آیه ۳.
[3] . بلد/ آیه 9.
[4]. «جُعِلَ السِّنُّ حَادّاً لِأَنَّ بِهِ يَقَعُ الْمَضْغُ وَ جُعِلَ الضِّرْسُ عَرِيضاً لِأَنَّ بِهِ يَقَعُ الطَّحْنُ وَ الْمَضْغُ وَ كَانَ النَّابُ طَوِيلًا لِيَسْنِدَ الْأَضْرَاسُ وَ الْأَسْنَانُ كَالْأُسْطُوَانَةِ فِي الْبِنَاء»( علل الشرایع، ابن بابویه، بی‌تا، ج1، صص100 و 101).
[5]. بحارالانوار، مجلسی، 1365، ج47، ص218.