4-13- سرفصل (12): غدد
1401/10/18 10:31فصل قبل
4-13-1- مطلب درسی: غده پستان
در بدن انسان و سایر پستانداران مواد غذایی وارد دستگاه گوارش میشود و بعد از انجام فعل و انفعالات شیمیایی مقداری از آن بهصورت مدفوع دفع میشود و بقیه آن توسط خون به سایر نقاط و سلولهای بدن حمل میشود. در مادرانی که شیر میدهند و در سایر پستانداران از غده پستان رگهای خونی عبور میکند که مواد غذایی حمل شده در خون را به غدد پستان میرسانند و این غدد شیر را میسازند.[1]
خداوند متعال در قرآن کریم میفرماید: «وَإِنَّ لَکُمْ فِی الْأَنْعَامِ لَعِبْرَه نُّسْقِیکُم مِّمَّا فِی بُطُونِهِ مِن بَیْنِ فَرْثٍ وَدَمٍ لَّبَنًا خَالِصًا سَائِغًا لِّلشَّارِبِینَ؛[2] در وجود چهار پایان برای شما (درسهای) عبرتی است، از درون شکم آنها از میان غذاهای هضم شده (در بعضی از ترجمهها سرگین)، و خون، شیر خالص و گوارا به شما مینوشانیم.» در آیه فوق خداوند دقیقاً دستگاه گردش خون و مواد غذایی را مرحله به مرحله توصیف کرده است، که ابتدا مواد غذایی هضم میشوند و سپس از طریق خون به پستانها انتقال مییابند و تبدیل به شیر میشوند. در تفسیر نمونه ذیل این آیه چنین آمده است که: «فیزیولوژی امروز این مطلب را ثابت کرده است که هنگامی که غذا در معده، هضم و آماده جذب میگردد، در سطحی بسیار وسیع و گسترده در داخل معده و رودهها در برابر میلیونها رگهای موئین قرار میگیرد، و عناصر مفید و لازم آن را جذب کرده و به درخت ریشهداری که نوک انتهائیش در نوک پستان خلاصه میشود میرساند. مادر غذا میخورد، عصارهاش به خون وارد میگردد، شاخ و برگهای انتهایی دستگاه خون و عروق، در مجاور شاخ و برگهای انتهایی دستگاه گردش خون" جنین" قرار میگیرد، و تا بچه در شکم مادر است بدین طریق او را تغذیه میکند، اما همین که از مادر جدا شد، نوک عقربه این قطبنمای تغذیه کننده متوجه نوک پستان مادر میشود در این حالت، مادر دیگر نمیتواند، خون خود را به خون نوزاد برساند، ازاینرو باید تغییر حالت و تصفیهای انجام پذیرد که محصول جدید را برای کودکش گوارا و سازگار سازد، اینجاست که شیر به وجود میآید، از میان« فرث» و«دم» یعنی از میان آنچه میخورد، تبدیل به فرث، و بعد از آن تبدیل به خون میشود و اتفاقاً ترکیب شیر نیز چیزی است حد وسط میان خون و فرث، نه خون تصفیه شده است و نه غذای هضم شده، از دومی فراتر میرود و به اولی نمیرسد!.»[3] این آیه در زمانی نازل شد که سیستم دستگاه گردش خون تقریباً نهصد سال بعد در اروپا توسط دانشمندی به نام "ویلیام هاروی" بررسی شده است، و در آن زمان هیچ اطلاعی در نقش خون برای حمل و نقل مواد شیمیایی گوارش شده در دست نبود. |
شکل 16-4: ساختار آناتومیک غدد پستانی برگرفته از کتاب اناتومی گری برای دانشجویان |
[1]. Junqueira’s Basic Histology: Text and Atlas, Anthony Mescher,15th Edition, cGraw-Hill Education, 2018.
[2]. نحل / آیه 66.
[3]. تفسیر نمونه، مکارم شیرازی، 1380، ج 11، ص 292