ارتباط جسم و روح
1401/09/30 13:28فصل قبل
يکي از پرسش‌هاي مطرح در علوم زيستي و علومي که درباره‌ي بدن انسان بحث مي‌کنند، اين است که آيا انسان علاوه بر بدن مادّي داراي روح و نفس نيز هست؟ اگر روح دارد چه ارتباطي ميان جسم و روح وجود دارد؟ به عبارتي ديگر از يک سو در همه فعل و انفعالات بدن، اموري مانند مغز، هورمون‌ها و سلسله اعصاب نقش دارند؛ از سوي ديگر در نگاه الهي تدبير اين امور نهايتاً به روح (نفس) نسبت داده مي‌شود. به عبارتي چگونه است که هر پديده رواني که به روح نسبت داده مي‌شود، مي‌توان اثري از آن در بُعد جسمي (هورمون‌ها، ژن‌ها و...) نيز يافت؟
ناآشنايي با چگونگي و کيفيت ارتباط جسم و روح باعث شده است برخي از افراد حالات روحي را صرفاً به جسم نسبت داده و اساساً روح را منکر شوند. به اين گزاره دقّت کنيد: «حالات رواني که به روح نسبت داده مي‌شود کاملاً منشأ جسمي دارد و مربوط به هورمون‌ها است» يعني چيزي به نام روح وجود ندارد. کسي که چنين نتيجه‌گيري مي‌کند گمان مي‌کند خداباوران معتقدند حالات رواني صرفاً متأثر از روح بوده و جسم در اين ميان نقشي ندارد، اما حقيقت اين است که عالمان و حکيمان خداباور جسم و روح را داراي ارتباط تنگاتنگ و هر دو را در پديد آمدن اين حالات مؤثّر مي‌دانند.
بنابر آخرين تحقيقي که توسّط فيلسوف بزرگ اسلامي، ملاصدرا، انجام شده و مورد قبول فلاسفه‌ي بعد از وي است، روح، خود عاليترين محصول مادّه است! يعني مولود يک سلسله ترقي و تکامل ذاتي طبيعت است و طبق نظريه اين دانشمند هيچ گونه ديواري بين عالم طبيعت و ماوراء الطبيعه وجود ندارد، يعني ممکن است يک موجود مادّي در مراحل ترقّي و تکامل خود تبديل به موجود غير مادّي شود[1].
باتوجّه به اين ارتباط تنگاتنگِ جسم و روح که گاهي از آن با عنوان «اتحاد» ياد مي شود[2]، کاملاً طبيعي است که هرکجا پديده‌اي در بدن انسان رخ داد، آن پديده، هم تحت تأثيرعوامل مادّي مانند: سلسله اعصاب، ژن‌ها و هورمون‌ها باشد، هم تحت تأثير عامل روحي.[3]
[1]. اصول فلسفه و روش رئاليسم، ج1، ص98.
[2]. مقالات فلسفي(2)، ج 1، ص 17.
[3]. براي مطالعه بيشتر رجوع کنيد به کتاب رابطه‌ي نفس و بدن از نظر ملاصدرا، تأليف احمد پهلوانيان.