نمونه‌هاي خودباوري
1401/10/04 15:42فصل قبل
الف) وجود افراد شاخص در رشته‌ي زيست‌شناسي
در رشته‌ي زيست‌شناسي دانشمندان مسلمان و ايراني زيادي داريم که افتخارآفرين هستند و معرّفي آن‌ها به دانشجويان مي‌تواند باعث ايجاد يا افزايش نگرش مثبت در دانشجويان نسبت به ايران و جهان اسلام شود
حسين سندگل (1372-1320 ه.ش) از دانشمندان برجسته ايراني درزمينه‌ي فيزيولوژي است که در زابل به دنيا آمد. دکتراي فيزيولوژي پزشکي و دکتراي فيزيولوژي ورزش را از آمريکا اخذ کرد. از وي سه جلد کتاب فيزيولوژي انساني به يادگار مانده است. وي برنده جايزه‌ي دوره‌ي يازدهم کتاب سال جمهوري اسلامي درزمينه‌ي فيزيولوژي و از دانشمندان برجسته‌ي ايراني است.
احمد قهرمان (1387-1307 ه.ش) گياه‌شناس و استاد دانشگاه، متولّد بابل بود. بيش از چهل اثر چاپ‌شده در زمينه‌هاي گوناگون گياه‌شناسي از وي به يادگار مانده است. مهم‌ترين مرجع پژوهش درباره‌ي جغرافياي گياهي ايران، به نام فلور ايران از جمله کتاب‌هاي اوست. از ديگر افتخارات وي دريافت مدال طلاي انيشتين و جايزه‌ي سازمان يونسکو، دريافت نشان طلاي جشنواره‌ي خوارزمي و همچنين دريافت جايزه‌ي تأليف کتاب سال دوره سيزدهم کتاب سال جمهوري اسلامي ايران است.[1]
حسن ابراهيم‌زاده، وي در سال‌هاي 1353 و 1362 به مرتبه‌هاي دانشياري و استادي نائل شد و به تأليف آثاري در رشته‌ي خود پرداخت. وي در سال 1380 در نخستين همايش «چهره‌هاي ماندگار» معرّفي و برگزيده شد. حسن ابراهيم‌زاده پس از اخذ مدرک دکتري به عضويت هيأت‌علمي دانشگاه تهران در آمد. وي هم‌اکنون با درجه‌ي استادي مشغول به تدريس است. مهم‌ترين تأليف دکتر ابراهيم‌زاده کتاب فيزيولوژي گياهي است که به‌عنوان کتاب سال 1362 رشته‌ي زيست‌شناسي انتخاب و معرفي گرديد.
از مهم‌ترين مسئوليت‌ها و افتخارات ايشان مي‌توان به چند مورد زير اشاره کرد:
-عضو پيوسته فرهنگستان علوم جمهوري اسلامي ايران
- عضويت در شوراي واژه‌گزيني و کارگروه‌هاي واژه‌گزيني زيست‌شناسي در فرهنگستان زبان و ادب فارسي
- مسئوليت در کارگروه‌هاي برنامه‌ريزي زيست‌شناسي و علوم پايه وزارت علوم تحقيقات و فناوري
- مؤسس انجمن زيست‌شناسي ايران
- استاد نمونه‌ي دانشگاه تهران
- استاد برجسته‌ي پژوهشي دانشگاه تهران
- چاپ مقالات علمي متعدد در مجلات معتبر داخلي و خارجي
احمد مجد، در سال 1383 از سوي دانشگاه خوارزمي به‌عنوان چهره ماندگار زيست‌شناسي معرفي و در سال 1385 موفّق به اخذ عنوان «پژوهشگر برگزيده» شد. وي از مؤسسان انجمن زيست‌شناسي ايران و انجمن کشت سلّول و بافت ايران است. سرپرستي کميته‌ي برنامه‌ريزي زيست‌شناسي شوراي عالي انقلاب فرهنگي به مدّت 10 سال و سردبيري مجله‌ي زيست‌شناسي تکويني از ديگر افتخارات اوست. ازجمله معروف‌ترين آثار وي مي‌توان به کتاب زيست‌شناسي سلّولي و مولکولي اشاره کرد که با کمک محمدعلي شريعت‌زاده نوشته شده است؛ اين کتاب در سال 1375 منتشر و در هفدهمين دوره‌ي کتاب سال برنده‌ي جايزه‌ي تشويقي کتاب سال جمهوري اسلامي ايران شد.
شهربانو عريان، چهره‌ي ماندگار زيست‌شناسي، برنده‌ي جايزه‌ي ملل متّحد، مدير برد علمي مؤسّسه‌ي خوارزمي در سال 1994، بازرس اصلي پروژه‌ي بررسي آلودگي نفتي ذخاير ماهي صادراتي در خليج‌فارس و نيز سردبيري ژورنال «خليج‌فارس» که جايزه سازمان ملل متّحد را نيز به دنبال داشته است.
حسين بهاروند، پژوهشگر پژوهشگاه رويان جهاد دانشگاهي و مؤلّف کتاب چهارجلدي سلّول‌هاي بنيادي، برگزيده‌ي بيست و هفتمين دوره‌ي کتاب سال جمهوري اسلامي است.در سال 1389 موفّق به دريافت جايزه‌ي محقّق جهان اسلام در حوزه‌ي فناوري و علوم از isesco (سازمان اسلامي، آموزشي، علمي و فرهنگي) گرديد. در سال 1392 نيز رتبه‌ي اول در گروه باليني غير جراحي و جايزه‌ي دکتر هادوي را از جشنواره‌ي علمي فرهنگستان علوم پزشکي دريافت نمود. وي همچنين موفّق به دريافت جايزه‌ي بين‌المللي يونسکو سال 2014 در حوزه‌ي علوم زيستي شده است.
فريدون ملک‌زاده، در سال 1394 اولين خانواده‌ي ميکروبي ايران و ششمين خانواده‌ي ميکروبي دنيا توسّط محقّقان ايراني کشف شد.
که عنوان آن «فريدونيا سه» برگرفته از نام زنده ياد دکتر فريدون ملک‌زاده استاد ميکروبيولوژي دانشگاه تهران است.
احمد شيمي، از چهره‌هاي ماندگار است. وي مؤلّف و مترجم شماري از کتاب‌هاي دانشگاهي درزمينه‌ي ميکروب‌شناسي، ويروس‌شناسي و بيماري‌هاي طيور است .احمد شيمي آزمايشگاه باکتري‌شناسي، آزمايشگاه ويروس‌شناسي و بخش بيماري‌هاي طيور دانشگاه تهران را راه‌اندازي کرد او از سال 1361 تا 1382 نيز به تدريس در دانشگاه آزاد اسلامي پرداخت.
حسن تاج‌بخش، از سال 1346 به‌عنوان استاديار گروه ميکرب‌شناسي دانشکده‌ي دام‌پزشکي مشغول به فعّاليت شد و در سال 1349 به درجه‌ي دانشياري ارتقا يافت. در سال 1355 به‌عنوان استاد ممتاز ميکرب‌شناسي دانشگاه تهران شناخته شد و از آن زمان تاکنون به‌عنوان استاد ممتاز دانشگاه تهران و استاد نمونه‌ي دانشگاه‌هاي کشور، عضو پيوسته فرهنگستان علوم جمهوري اسلامي ايران، عضو هيأت‌امناي دانشگاه‌هاي جنوب غربي کشور، مدير گروه ميکرب‌شناسي و بيماري‌هاي واگير دانشکده دام‌پزشکي و... مشغول به کار است. از ايشان کتاب‌هاي متعددي به چاپ رسيده است.
محمدصادق رجحان، در سال 1368 به‌عنوان استاد نمونه‌ي کشور و در سال 1380 در نخستين همايش «چهره‌هاي ماندگار» به‌عنوان چهره‌ي ماندگار در عرصه‌ي علم بافت‌شناسي معرفي شد و مورد تقدير قرار گرفت. وي در رشته‌ي پزشکي بيش از هر چيز به تخصص بافت‌شناسي علاقه‌مند بود، امّا در کنار آن به طب سنتي، گياه‌پزشکي و اخلاق پزشکي نيز توجّه داشت و تحقيقاتي هم انجام داده است. از آثار محمدصادق رجحان مي‌توان مقالات فراوان و چندين کتاب درزمينه‌ي بافت‌شناسي پزشکي و اخلاق ديني در پزشکي را نام برد. کتاب بافت‌شناسي وي سال‌ها مورد استفاده دانشجويان رشته‌هاي مختلف بوده است.
بهمن يزدي صمدي، دکتراي ژنتيک و اصلاح نباتات، استاد دانشگاه تهران و عضو پيوسته‌ي فرهنگستان علوم جمهوري اسلامي ايران و چهره‌ي ماندگار عرصه‌ي علوم کشاورزي در نخستين همايش چهره‌هاي ماندگار سال 1380 است.
محمدعلي مولوي، ملقب به پدر علم ژنتيک ايران، متولد 1300 در شهر تبريز است. وي در 16 خرداد 1395 در شهر کرمانشاه درگذشت. وي اولين فردي است که علم ژنتيک انساني را به ايران آورد و در سال 1389 به‌عنوان چهره‌ي ماندگار انتخاب شد.
ب) موفّقيت‌هاي افتخارآميز ايران
1- کشت سلّول‌هاي بنيادي
موفّقيت در زمينه‌ي دستيابي به سلّول‌هاي بنيادي نمونه‌اي از خودباوري و موفّقيت جوانان ايراني در عرصه‌هاي علمي است. موفّقيت در اين حوزه‌ي علمي در حدّي است که امروزه دانشمندان ايراني با بهره‌گيري از مباني اين علم به درمان بيماري‌ها با استفاده از سلّول‌هاي بنيادي مي‌پردازند. سلّول‌درماني نام اين روش درماني است.
برخي از موفّقيت‌هاي ايران در اين زمينه به شرح زير است:
استفاده از سلّول‌هاي بنيادي براي ترميم ضايعات قلبي ناشي از سکته
استفاده از سلّول‌هاي بنيادي براي ترميم ضايعات قرنيه چشم
تأسيس نخستين بانک خون‌بند ناف نوزادان
توليد سلّول‌هاي بنيادي پرتوان القايي انساني (iPS)
استفاده از سلّول‌درماني براي بهبود و درمان بيماران پيسي (ويتيليگو)
2- توليد حيوانات تراريخته
جانداران تراريخته، کاربردهاي زيادي در پزشکي و زيست‌فناوري دارند. امروزه بسياري از پروتئين‌هاي دارويي مانند انسولين، فاکتورهاي انعقاد خون، هورمون‌هاي رشد و… از طريق اين فناوري توليد مي‌شود.
برخي از موفّقيت‌هاي ايران در اين زمينه به شرح زير است:
تولد اولين بزغاله‌ي تراريخته حاوي ژن توليدکننده فاکتور 9 انعقادي خون انسان
تولد اولين بزغاله‌ي تراريخته حاوي ژن Tissue Plasminogen Activator)tPA) انساني
3- شبيه‌سازي تولد نخستين حيوان شبيه‌سازي‌شده خاورميانه (رويانا)
4- توليد داروهاي نوترکيب
5- توليد واکسن هپاتيت و ...
6- تکثير گياهان با روش کشت بافت
برخي از موفّقيت‌هاي محقّقان کشور در اين زمينه:
توليد گردوي ايراني با کيفيت بالا با استفاده از کشت بافت. عملکرد بالا، شبيه بودن به درخت مادر، بالا بودن حجم چربي غيراشباع و طعم بهتر مغز گردو از مزاياي گردوي ايراني به روش بيوتکنولوژي و کشت بافت است.
ريز ازديادي تعدادي از گونه‌هاي مرتعي، جنگلي و دارويي
کشت جنين تعدادي گونه‌ي جنگلي و مرتعي (سرخدار، کيکم، سياه گينه و انواع گياهان مرتعي)
تکثير گونه‌اي از صنوبر به‌منظور توليد چوب بهتر در شرايط نامساعد محيطي
ايجاد گياهان آندروژنيک به‌منظور کاهش سطوح پلوئيد گياهان مختلف مرتعي و جنگلي
دستيابي به پروتکل‌هاي حفظ ذخاير ژنتيکي جوانه، سلّول، دانه گرده و جنين تعدادي از گونه‌هاي گياهان منابع طبيعي در شرايط فراسرد (Cryopreservation)
تأسيس کرايو بانک ايران در گونه‌هاي جنگلي، مرتعي و دارويي
ارتقاء و بهبود سازگاري گياهچه‌هاي کشت بافتي با استفاده از شرايط شبه فتواتوتروف و فتواتوتروف
استفاده از روش‌هاي کشت بافت به‌منظور تکثير و توليد متابوليت‌هاي ثانويه‌ي گياهان دارويي
تکثير درخت موز و خرما و گياهان زينتي با روش کشت بافت
توليد متابوليت‌هاي ثانويه و مواد دارويي از طريق کشت بافت و سلّول‌هاي گياهي
[1]. روزنامه همشهري، 21 آبان 1387.