رفتار استاد، شرط تأثيرگذاري شيوه‌هاي پيشنهادي
1401/09/30 13:28فصل قبل
همان‌گونه که در پيشگفتار کتاب بيان شد، معلّم و استاد نه‌تنها نقش تربيتي دارند، بلکه به دليل تقدّم تربيت و اخلاق بر دانش (به معناي اطلاعات)، نقش تربيتي ايشان مهم‌تر و مقدّم بر نقش آموزشي است. همچنين گفته شد که نقش تربيتي معلّم و استاد مي‌تواند در قالب رفتاري يا گفتاري باشد. ازآنجاکه رسالت اين کتاب، کمک به مدرّسان محترم در ايفاي نقش تربيتي در قالب گفتاري است، در کتاب حاضر فقط به مباحث گفتاري پرداخته‌شده است و بخش رفتاري به کتاب‌ها و منابع مربوط (مانند آداب تعليم و تربيت يا اخلاق حرفه‌اي) که در اين زمينه وجود دارد يا مي‌تواند تأليف شود، واگذارشده است. با اين حال چون بخش رفتاري بسيار مهم و تأثيرگذار است و بدون آن گفتار معلّم و استاد کم تأثير يا بي‌تأثير مي‌شود و حتي ممکن است گاهي نتيجه‌ي عکس بدهد، برخي نکات به‌صورت فهرست‌وار ذکر مي‌شود. اميد آنکه خداوند متعال به نويسندگان و خوانندگان عزيز توفيق عمل عنايت فرمايد.
برخي از وظايف معلّمان و استادان که عمل به آن در تربيت دانشجويان اثر دارد:
حسن خلق و خوش‌رفتاري
تواضع
عدالت (ظلم نکردن به دانشجو)
رعايت تساوي بين دانشجويان در ياد دادن و حتي نگاه کردن به آن‌ها
دوري از مواضع تهمت
نظم در ورود و خروج
حضور در کلاس با مطالعه‌ي قبلي
اخلاص در عمل (اخلاص در تدريس و...)
رعايت احکام شرعي
سخاوت علمي (انفاق علم)
خوش‌زباني و عفّت کلام
آراستگي
جرأت علمي (مقلّد نبودن در مسائل علمي)
آزادانديشي (جزم‌انديش نبودن)
شجاعت علمي (اعتراف به اشتباه، اعتراف به درست بودن نظر دانشجو در جاي خود، گفتن «نمي‌دانم» در مواقع لزوم)
پاک و باصفا بودن (داشتن معنويت)
صداقت
اهل عمل بودن
وارستگي (دنياپرست نبودن)
ادب
استمرار علم‌آموزي (به‌روز بودن در اطلاعات رشته تخصصي خود)
پرهيز از جدل و ستيز در بحث
اطمينان از صلاحيت علمي خود براي تدريس درس مربوطه
عشق و علاقه به علم و معلّمي
دوست داشتن دانشجويان خود و دلسوزي نسبت به آنان
توجّه به حالات روحي و مشکلات احتمالي دانشجويان در حدّ امکان
اطلاع از نام و مشخصات دانشجو
در نظر گرفتن استعداد دانشجويان هنگام تدريس
احترام به دانشجو و اهميت دادن به افکار و نظرات او
خودداري از قبول انواع هدايا مگر درصورتي‌که دانشجو انتظار بي‌جايي نداشته باشد و استاد مطمئن باشد بر قضاوت و نمره‌دهي او تأثيري ندارد.
ارجاع دادن به استاد بهتر در صورت لزوم
ياد کردن ساير استادان و همکاران به نيکي
تکريم و احترام نسبت به دانشمندان ازجمله دانشمندان رشته‌ي خود
تقبيح و تحقير نکردن علومي که خود در آن‌ها تخصص ندارد
وقار و متانت
تعيين و تنظيم نحوه نشستن خود و دانشجويان
احترام ويژه به شاگردان بافضيلت و قدرداني از امتيازات آن‌ها
استفاده از بهترين قواعد و روش تدريس و تفهيم
توجّه به فضا، هوا، دما و نور کلاس
رعايت تناسب صدا با محيط درس
مراعات کلاس‌هاي مجاور
آماده کردن کلاس براي مدرّس بعدي (پاک کردن تخته سفيد و...)
اهمّيت دادن به نظم دانشجويان در ورود و خروج، رعايت سکوت و...
حوصله و مدارا در پاسخگويي به سؤالات دانشجويان
ايجاد روحيه‌ي پژوهشگري و تحقيق در دانشجويان به جاي روحيه‌ي حفظ کردن
تربيت عقلاني دانشجو و پرورش عقل وي در کنار آموختن علم
اعلان پايان کلاس با دعا يا صلوات
توقف در کلاس بعد از پايان درس
اعلام وقت‌هاي آزاد براي مراجعه‌ي دانشجويان به منظور برطرف کردن اشکالات و پاسخ به سئوالات
استادان محترم مي‌توانند براي مطالعه‌ي بيشتر به کتاب‌هاي مربوط ازجمله ترجمه‌ي کتاب «مُنيَّهُ‌المُريد» تأليف شهيد ثاني که با نام آداب تعليم و تربيت در اسلام توسّط حجه الاسلام و المسلمين دکتر سيد محمدباقر حجتي ترجمه شده است؛ مراجعه نمايند.[1]
[1]. گفتني است بيشتر موارد بالا، از کتاب مذکور استخراج شده است.