کتاب
جهت‌گیری الهی - فرهنگی در تدریس رشته زیست شناسی
فهرست
تاریخچه
نمونه 8: مطلب درسي: مکانيسم هورمون‌ها
1401/10/04 15:03فصل قبل
بدن جانداران داراي دستگاه‌هاي مختلفي است. عملکرد صحيح همه‌ي اين دستگاه براي سلامتي يک جاندار ضروري است. دستگاه عصبي و غدد درون‌ريز مسئوليت هماهنگي ساير دستگاه‌ها را به عهده دارند. غدد درون‌ريز هورمون‌هاي خود را در خون مي‌ريزند. خون اين هورمون‌ها را در بدن پخش مي‌کند. سلّول‌هايي که گيرنده‌ي اين هورمون‌ها را دارند، نسبت به آن پاسخ مي‌دهند و هريک عمل خاصي را در بدن تنظيم مي‌نمايند.
انتقال اغلب هورمون‌ها در خون به کمک پروتئين‌هاي ناقل انجام مي‌شود. هورمون، هنگامي فعّال است و مي‌تواند بر سلّولِ هدف تأثير بگذارد که از پروتئين ناقل جدا باشد. برنامه‌ريزي به‌نحوي است که همواره تعدادي از مولکول‌هاي هورمون به پروتئين ناقل متّصل هستند و درصدي از آن‌ها به‌صورت آزاد وجود دارند؛ پس تنظيم ميزان هورمون فعّال در خون توسّط تنظيم ميزان فعّاليت غدد و تنظيم ميزان هورمون آزاد در بدن صورت مي‌پذيرد. هميشه بدن ما از کل هورمون موجود در خون، بخشي را به‌صورت ذخيره و متصل به پروتئين ناقل نگه مي‌دارد.
ساز و کار هورمون‌ها به خوبي نشان مي‌دهد که بدن انسان تحت تدبير نيرويي داراي شعور و آگاهي است. در فلسفه و حکمت الهي آن نيرو نفس انساني است که البته خود اين نفس در نهايت تحت تدبير الهي قرار دارد.
از اين گذشته همان گونه که در برخي مطالب قبلي آمده است، شايد يکي از درس‌هايي که از اين رفتار بدن مي‌توان گرفت آن باشد که همه داشته‌هايمان را به‌يک‌باره هزينه نکنيم و بخشي را براي رفع نيازهاي ضروري آينده ذخيره کنيم. اين امر مي‌تواند باعث آرامش نفس و روان ما شود. در روايتي از امام صادق (ع) آمده که مي‌فرمايد: نفس و روان آدمي، هرگاه غذايش را به قدر نيازْ ذخيره کند، آرام مي‌گيرد[1].
همچنين آن حضرت مي‌فرمود: از نزديک‌ترين ياران پيامبر (ص) که شما آن‌ها را به فضل و زهد و تقوا مي‌شناسيد، سلمان و ابوذر هستند. شيوه سلمان چنين بود که هرگاه سهميه سالانه‌اش را از بيت‌المال دريافت مي‌کرد، آذوقه و غذاي يک سالش را ذخيره مي‌کرد[2] تا زماني که در سال آينده نوبت سهميه‌اش برسد. به او اعتراض کردند که تو با اين همه زهد و تقوا در فکر ذخيره آينده‌ات هستي! شايد امروز و فردا مرگ تو برسد! سلمان در جواب مي‌فرمود: شما چرا به مردن فکر مي‌کنيد و به باقي ماندن نمي‌انديشيد؟ اي انسان‌هاي جاهل! شما از اين نکته غفلت مي‌کنيد که نفس انسان اگر به مقدار کافي وسيله‌ي زندگي نداشته باشد، در اطاعت حق کندي و کوتاهي مي‌کند و نشاط و نيروي خود را در راه حق از دست مي‌دهد؛ ولي همين‌قدرکه به اندازه نيازش وسيله و مال دنيا فراهم شد، با اطمينان و آرامش بيشتري به اطاعت حق مي‌پردازد[3].
هدف پس‌انداز بايد، آرامش نفس و روان براي اطاعت و عبادت بهتر خداوند باشد، نه مال‌اندوزي و دنياپرستي.
[1]. «إنَّ النَّفسَ إذا أحرَزَت قوتها استَقَرَّت» (وسائل الشيعة، ج17 ص434).
[2]. در گذشته غذاي يک سال را به صورت گندم و امثال آن ذخيره مي کردند. امروزه اين کار به صور مختلف (پس انداز، داشتن درآمد ثابت و غيره) انجام مي شود.
[3]. وسائل الشيعه، ج 17، ص 435.