فصل چهارم: تدریس همراه با گفتمان‌های الهی ـ فرهنگی
1401/08/07 10:39فصل قبل
مقدمّه
هدف کلی از این فصل آن است که مدرسین محترمی که تصمیم دارند با جهت‌گیری الهی ـ فرهنگی تدریس نمایند و تمایل دارند برخی از معارف دینی، اخلاقی و فرهنگی را هنگام تدریس برای دانشجویان مطرح نمایند، بتوانند با استفاده از مواردی که به عنوان «پیشنهاد» در این فصل آورده شده است، این مهم را انجام دهند.
یکی از راه‌های بسیار مؤثر برای حفظ جهت الهی علم آن است که هنگام تدریس، جهان‌بینی الهی بر مطلبی که تدریس می‌شود حاکمیت داشته باشد. توضیح آنکه هر کسی هنگام تبیین یک مطلب، آگاهانه یا ناآگاهانه بر اساس جهان‌بینی و گفتمانی که بر ذهن او حاکم است عمل می‌کند؛ چه آن جهان‌بینی، الهی باشد یا غیر الهی (جهان‌بینیِ غیر الهی به نوبۀ خود ممکن است الحادی باشد یا سکولار). هر گاه استاد هنگام تدریس با گفتمان الهی تدریس کند، جهت الهی را حفظ کرده است و خود به خود این مسأله موجب ایجاد نگرش الهی در مخاطب می‌شود. همچنین هرگاه متناسب با مطلب درسی آیه یا حدیثی آورده شود این امر نیز به جهت‌گیری الهی کمک می‌کند. با توجه به این مقدمه، در فصل پیشِ رو دو شیوۀ تدریس با «گفتمان» یا «پیوند» الهی و فرهنگی بیان شده است.
تعریف گفتمان الهی: گاهی اوقات یک موضوع علمی یا هنری (یا مطلب درسی)، با توجه به شرایط فرهنگی و اعتقادیِ مبدأ شکل‌گیری به گونه‌ای مطرح می‌شود که تناسبی با فرهنگ ایرانی - اسلامی ندارد. هر گاه همین مطلب در فضایی الهی و خداباورانه مطرح شود (به گونه‌ای که با فرهنگ ایرانی- اسلامی هماهنگ باشد) به آن «گفتمان الهی» گفته می‌شود. گفتمان‌ها عمدتاً به لحاظ ماهیت نظری و جهت‌گیری‌ای که دارند، از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند؛ چراکه این گفتمان‌ها در حقیقت مرزهای بسیار حساس، دقیق و باریکی را از دریچۀ مبانی نظری و بینشی با سایر رویکردها و جهت‌گیری‌ها و بنیان‌های فکری در بر می‌گیرند. بدین لحاظ عمدۀ دروس نظری رشتۀ معماری غالباً مبتنی بر تعریف و تبیین گفتمان الهی ـ فرهنگی خواهند بود.
تعریف پیوند: هرگاه متناسب با مطلب درسی، آیه، حدیث یا روایتی آورده شود، به آن «پیوند الهی» گفته می‌شود.
این فصل سعی دارد که گفتمان‌ها و پیوندهای الهی ـ فرهنگی را در مورد رشتۀ معماری و دروس مرتبط با آن ارائه نماید. دانشجوی معماری واحدهای درسی را در قالب دروس پایه، تخصصی و اختیاری در طول 4 سال تحصیلی می‌گذراند که دروس تخصصی از درس‌های بنیادی برای این رشته محسوب می‌شود.
در این فصل با هدف ارائه مطالب دروس معماری با گفتمان یا پیوند الهی، به روش زیر عمل شده است:
الف) از بین دروس تخصصی رشته، تعدادی از دروس مطابق آنچه در ادامه خواهد آمد انتخاب شده‌اند. این دروس از مهم‌ترین و تأثیرگذارترین دروس رشتۀ معماری در مقطع کارشناسی پیوسته هستند و بیشترین قابلیت را برای تعریف گفتمان‌ها و پیوندهای الهی ـ فرهنگی دارند.
ب) سرفصل‌های انتخاب شده برای رشتۀ کارشناسی معماری، بر اساس سرفصل‌های مصوب شورای برنامه‌ریزی آموزش عالی وزارت علوم تحقیقات و فنّاوری در نظر گرفته شده‌اند.
ج) از هر درس، سرفصل‌هایی (به منظور تعریف گفتمان‌ها و پیوندها) گزینش و ذکر شده‌اند.
د) متناسب با هر سرفصل انتخابی یک یا چند مطلب درسی انتخاب شده و آن مطلب با گفتمان الهی ارائه گردیده است یا پیوندهایی برای آن ذکر شده است.
بدیهی است با توجه به تعدد دروس و گستردگی سرفصل‌ها، بررسی تمامی سرفصل‌ها در این مختصر مقدور نمی‌باشد و موارد مطرح شده صرفاً به عنوان نمونه ذکر شده‌اند. طبعاً همین رویه می‌تواند بر اساس توانمندی و سلیقۀ استاد درس، در مورد سایر سرفصل‌های دروس نیز تعمیم داده شده و دنبال شود.
***
مطابق آنچه در مقدمۀ بالا آمد، دروس کلیدی و تخصصی رشتۀ معماری مورد انتخاب قرار گرفته‌اند که در ادامه ـ به تناسب ماهیت و محتوای هر کدام از دروس ـ به ارائۀ گفتمان‌ها و پیوندهایی برای تدریس این دروس با جهت‌گیری الهی ـ فرهنگی پرداخته می‌شود.